Атом: Нұсқалар арасындағы айырмашылық

Content deleted Content added
Өңдеу түйіні жоқ
Өңдеу түйіні жоқ
28-жол:
|}
'''Атом''' ({{lang-grc|ἄτομος}} - [[Химиялық элементтер|Химиялық элементтерді]] құрайтын, олардың өзіне тән ерекшеліктерін сақтайтын ең кішкене [[бөлшек]].
 
== Толығырақ ==
 
Атом бүтіндей алғанда ''зарядсыз, бейтарап'' бөлшек. Ол ортасында өзінен радиусы ''10<sup>4</sup> -10<sup>5</sup>'' есе кіші көлемді алып жатқан оң зарядты [[ядродан]] және оны айнала қозғадып жүрген теріс зарядты [[электрон]]дардан тұрады. Атом өзінің сыртқы бір немесе бірнеше электрондарын жоғалтқанда ''оң'', ал сырттан электрон қосып алғанда ''теріс'' [[ион]]ға айналады. Атомның сызықтық өлшемдері ~ ''10<sup>-8</sup> см'', көлденең қимасының ауданы ''~10<sup>-16</sup> см<sup>2</sup>'', көлемі ''~10<sup>-24</sup> см<sup>3</sup>''. Борлың атом теориясында ең қарапайым атом – [[сутегі атомы]]. Оның радиусының дәл белгілі бір мәні бар және ол мүмкін болатын ең кіші айналу орбитасының радиусы шамасына тең: ''a''=0.53 * 10<sup>-8</sup> см (''дәлірек, 0.52917*10<sup>-8</sup> см''). Атомның массасы, негізінен оның ядросының массасына тең және ол массалық санға (''А''), яғни [[протон|протондар]] мен [[нейтрон|нейтрондардың]] жалпы санына (''нуклондардың жалпы санына'') пропорционал болып ұлғаяды. Өйткені атомдағы электронның массасы (''0.91*10<sup>-20</sup> г'') бір протонның немесе нейтронның массасынан (''1.67*10<sup>-24</sup> г'') 1.840 есе аз. Сондықтан атомның ауырлық центрі ядроға дәлдей келеді. Атом массасы ядро массасымен ондағы электрондар массаларының дәл қосындысына тең емес. Олардың арасындағы айырым атомның байланыс энергиясын анықтайды. Атомның ішкі энергиясының тек дискретті (үздікті) мәндері болады. Оның ең төменгі деңгейі атомның негізгі күйі E<sub>1</sub> (''ол ең тұрақты, шексіз ұзақ өмір сүретін күйі''), ал жоғарғы энергия деңгейлері қозған күйлер Е<sub>''і''</sub> (''і''=2, 3, …) деп аталады, (''ол аз өмір сүреді''). Қозған күйден ~''10<sup>-8</sup> сек''. ішінде атом негізгі күйге ауысып отырады. Осындай ауысу кезінде атомға осы екі деңгейінің айырымына тең (''hν''=''E''<sub>''ν''</sub>-''E''<sub>1</sub>, мұндағы ''h'' – Планк тұрақтысы, ''ν'' – ұшып шыққан сәуле квантының жиілігі) сырттан энергия берілуі не шығарылуы шарт. Атом энергиясының дискретті квантталуы оның құрамындағы бөлшектердің толқындық қасиетінің болуынан. Атомның осындай қасиеттерін [[кванттық теория]] ғана толық түсіндіре алады. Бұл теория бойынша атомдағы электронның күйі 4 кванттық санмен анықталады. Олар: электрон энергиясын анықтайтын бас кванттық сан (''n''), атомның осындай импульс моментін анықтайтын орбиталық кванттық сан (''l''), ал (''l'')-дың берілген оське түсірілген проекциясын анықтайтын магниттік кванттық сан (''m'') және электронның ішкі спинін анықтайтын кванттық сан (m<sub>s</sub>).<ref>Қазақ тілі терминдерінің салалық ғылыми түсіндірме сөздігі: Химия. Н.Нұрахметов, А.Ниязбаева, Р.Рысқалиева, Н.Далабаева. — Алматы: "Мектеп" баспасы, 2007. — 336 бет. ISBN 9965-36-416-8</ref>
«https://kk.wikipedia.org/wiki/Атом» бетінен алынған