Кристалдық тор: Нұсқалар арасындағы айырмашылық
Content deleted Content added
Өңдеу түйіні жоқ |
Өңдеу түйіні жоқ |
||
2-жол:
Машинажасау.
— Алматы: "Мектеп" баспасы, 2007. ISBN 9965-36-417-6</ref> – [[кристалл]] заттардағы атомдардың, [[ион|иондардың]], [[молекула|молекулалардың]] белгілі бір ретпен орналасуы. Кристалдық тор бір-біріне тығыз орналасқан параллелепипедтерден немесе кубтардан тұрады. [[Параллелепипед]] пен [[куб|кубтар]] кристалдық тордың ұяшығы болып табылады. [[Атом|Атомдар]], [[ион|иондар]] немесе [[молекула|молекулалар]] орналасқан [[параллелепипед|параллелепипедтің]] төбелері (бұрыштары) кристалдық тордың түйіндері, ал олар арқылы өтетін түзу сызықтары қатарлары деп аталады. Бір қатарда жатпайтын үш түйін арқылы өтетін жазықтықты [[жазық торап]] дейді. Элементар ұяшықтың үш бағыттағы сызықтық өлшемдері мен оның жақтарының аралық бұрыштары кристалдық тордың параметрлері болып табылады. '''Кристалдық тордың''' өлшемдері, [[атом|атомдары]] мен [[молекула|молекулалардың]] орналасуы [[рентгенография]], [[электронография]], [[нейтронография]] көмегімен анықталады. '''Кристалдық тор''' статистикалық тұрғыдан тұрақсыз болады, атомдар мен иондар өзінің тепе-теңдік қалпынан белгілі бір [[амплитуда|амплитудада]] тербеліп тұрады. Температура өскен сайын бұл тербеліс артады, ал балқу температурасына жеткенде, кристалдық тор ыдырап, зат сұйықтыққа айналады. <ref name="source1"> "Қазақ энциклопедиясы"</ref>.
==Тағы караныз:==▼
* [[Кристаллография]]▼
* [[Кристаллофизика]]▼
* [[Кристаллохимия]]▼
* [[Кристалдану]]▼
* [[Кристалл]]▼
<center>
Line 20 ⟶ 11:
</gallery>
</center>
<references/>▼
== Түрлері ==
Кез келген затты қатты күйіне айналдыруға болады. Ал қатты заттар кристалдық торларының болуымен сипатталады. Кристалдық торлар деп - түйіндеріндегі бөлшектер белгілі бір ара қашықтықтан кейін жүйелі қайталанатын ретті құрылымды айтамыз. Егер заттың құрамында құрылыс бірліктері ретсіз орналасса, зат аморфты болады. Кристалдық торлар түйіндеріндегі бөлшектердің табиғатына қарай жіктеледі. Олардың төрт түрі белгілі.
Кесте
Бұл кестеден мынаны көруге болады:
[[Санат: К]]▼
[[Санат: Геология]]▼
1. Атомдық кристалдық торлы заттарда (а) байланыс ковалентті, оны үзу үшін арнайы химиялық реакциялар жүргізу қажет. Қалыпты жағдайда олардың барлығы қатты, балқу температуралары жоғары, ерігіштігі өте нашар заттар.
{{stub}}▼
2. Молекулалық кристалдық торлы заттар (ә) түйіндерінде молекулалар орналасқан, ал молекулааралық тартылыс күші өте аз болуына байланысты мұндай кристалдық торлы заттардың көпшілігі қалыпты жағдайда газ күйінде кездеседі. Оларды қыздырғанда оңай балқиды немесе температура әсерінен ыдырап кететін беріктігі нашар қосылыстарға жатады.
3. Ионды кристалдық тop (б) түйіндерінде иондар орналасқан, олар суда жақсы ериді, ерітінділері мен балқындылары электр тоғын жақсы өткізетін қатты заттар.
Сурет
4. Металдық кристалдық тop (в); Металдарда металдық байланыстар болады, себебі кристалдық торларының түйіндерінде металл атомдары мен иондар орналасқан, ал металдың көлемінде электрон бұлттары (валенттілік электрондар оңай белініп шығады, өйткені олар ядромен нашар байланысқан) еркін қозғалып жүреді. Осы электрондар металдық қасиеттерді анықтайды:
а) жоғары жылу және электрөткізгіштік
ө) металдық, жылтыр
б) созылғыштық, тапталғыштық
Заттардың физика-химиялық қасиеттері олардың кристалдық торларының типтеріне тәуелді болады. <ref name=him2>[[Химия]]: Жалпы білім беретін мектептің 8 сыныбына арналған оқулық. Усманова М.Б., Сақариянова Қ.Н. / [[Алматы]]: Атамұра, [[2009]]. - 216 бет. ISBN 9965-34-887</ref>
▲==Тағы караныз:==
▲* [[Кристаллография]]
▲* [[Кристаллофизика]]
▲* [[Кристаллохимия]]
▲* [[Кристалдану]]
▲* [[Кристалл]]
== Пайдаланылған әдебиеттер ==
▲<references/>
▲{{stub:Химия}}
{{wikify}}
[[ru:Кристаллическая решётка]]
[[sl:Kristalni sistem]]
| |||