Термоядролық реакциялар: Нұсқалар арасындағы айырмашылық
Content deleted Content added
Жаңа бетте: ''Термоядролық реакциялар'' Жеңіл ядролар энергия бөле отырып бірігу мүмкін. Тыныштықтағы уран ... |
Өңдеу түйіні жоқ |
||
1-жол:
[[Файл:Deuterium-tritium fusion.svg|thumb|Схема реакции дейтерий-тритий]]
'''Термоядролық реакция''', термоядролың синтез - миллиондаған градус температурада жүзеге асатын ядролық бірігу реакциясы деп аталады.
Жеңіл элементтерді (сутек, гелий, литий, т. б.) жүздеген миллион градусқа дейін қыздырғанда, олардың бейтарап атомдары тұтастығын жойып, ядролар мен электрондарға ыдырайды.
Нәтижесінде оң зарядты ядролардан, теріс зарядты электрондардан тұратын ерекше орта — жоғарғы температуралық плазма пайда болады. Мұндай плазмада ядролар кулондық тебіліс бөгетін (барьерін) жеңе алатын кинетикалық энергияға ие болады:
мұндағы k—Больцман тұрақтысы; Т—плазманың температурасы; m және v — бөлшектің массасы мен жылдамдығы.
{{Ядролық физика}}
Температурасы жүздеген миллион градус болатын ыстық плазмадағы ядролар аса үлкен жылдамдықпен бір-біріне жақындап, ядролық күштердің әрекет аймағына енеді. Сол сәтте-ақ тегеурінді ядролық күш оларды біріктіріп, жаңа ядроны түзеді. Бұл кезде пайда болған m масса ақауы есебінен аса мол энергия босап шығады.
Жер бетінде алғаш рет термоядролық реакциялар 1950 жылдардың басында Қазақстанда (Семей полигоны) сутек бомбасын жару арқылы жүзеге асырылды. Қажетті жоғары температура атом бомбасын алдын ала жару үстінде алынды. Термоядролық бомбаның ішіне жоғары температура алу үшін атом бомбасының заряды және жеткілікті мөлшерде сутек изотоптары (мысалы, дейтерий) орналастырылады. Термоядролық жарылыста әуелі атом бомбасының заряды іске қосылады да, температура миллиондаған градусқа көтеріліп, сутек изотоптарының ядролары жаппай біріге бастайды. Осылайша әп-сәтте атом бомбасының жарылысы сутек бомбасының жарылысына ұласады.
Қолдан басқарылатын термоядролық реакцияларды іске асыру зор қиындықтарға кезікті. Оларды жүзеге асыру үшін, негізінен, үш мәселені шешу керек.
Біріншіден, сутек газын қыздыру арқылы ыстық плазманың температурасын ондаған миллион градусқа көтеру қажет.
Екіншіден, термоядролық реакцияны тұтандыру үшін ыстық плазманы суытпай, белгілі бір көлемде кем дегенде 10-1-10~2 с ұстап тұру қажет.
Үшіншіден, термоядролық реакция қарқынды жүріп, энергия шығыны қажетінше мол болуы үшін ыстық плазмадағы дейтерий ядроларының тығыздығы белгілі бір шамадан кем болмауы тиіс, яғни 1 м3 көлемде 1022 бөлшек болуы керек.
Осы үш шарт қатарынан орындалса ғана басқарылатын термоядролық реакцияны іске асыруға болады. Алайда плазма заттың ең орнықсыз күйі болып табылады, сондықтан бұл шарттарды бір мезгілде орындау мәселесі әлі күнге шешуін таппай отыр.<ref name=fiz2>[[Физика]] және [[астрономия]]: Жалпы білім беретін мектептің 9-сыныбына арналған оқулық. Өңд., толыкт. 2-бас. / Р. Башарұлы, Д. Қазақбаева, У. Токбергенова, Н. Бекбасар. — [[Алматы]]: "Мектеп" баспасы, [[2009]]. — 240 бет. ISBN 9965—36—700—0</ref>
== Пайдаланылған әдебиеттер ==
<references/>
{{уики}}
[[Санат:Термоядролық реакциялар|Термоядролық реакциялар]]
[[af:Kernfusie]]
[[an:Fusión nucleyar]]
[[ar:اندماج نووي]]
[[ast:Fusión nuclear]]
[[bg:Термоядрен синтез]]
[[bn:নিউক্লীয় ফিউশন]]
[[bs:Fuzija]]
[[ca:Fusió nuclear]]
[[cs:Termonukleární fúze]]
[[cy:Ymasiad niwclear]]
[[da:Fusion]]
[[de:Kernfusion]]
[[el:Πυρηνική σύντηξη]]
[[en:Nuclear fusion]]
[[eo:Fuzio]]
[[es:Fusión nuclear]]
[[et:Tuumaühinemine]]
[[eu:Fusio nuklear]]
[[fa:همجوشی هستهای]]
[[fi:Fuusioreaktio]]
[[fr:Fusion nucléaire]]
[[gl:Fusión nuclear]]
[[he:היתוך גרעיני]]
[[hi:नाभिकीय संलयन]]
[[hr:Nuklearna fuzija]]
[[ht:Fizyon]]
[[hu:Magfúzió]]
[[id:Fusi nuklir]]
[[is:Kjarnasamruni]]
[[it:Fusione nucleare]]
[[ja:原子核融合]]
[[kk:Ядролық синтез]]
[[ko:핵융합]]
[[la:Fusio nuclearis]]
[[lt:Branduolių sąlaja]]
[[lv:Kodolsintēze]]
[[mk:Нуклеарна фузија]]
[[ml:അണുസംയോജനം]]
[[nl:Kernfusie]]
[[no:Kjernefysisk fusjon]]
[[pl:Reakcja termojądrowa]]
[[pnb:ایٹمی فیوژن]]
[[pt:Fusão nuclear]]
[[ro:Fuziune nucleară]]
[[scn:Fusioni nucliari]]
[[sh:Fuzija]]
[[si:න්යෂ්ටික විලයනය]]
[[simple:Nuclear fusion]]
[[sk:Jadrová syntéza]]
[[sl:Jedrsko zlivanje]]
[[sr:Nuklearna fuzija]]
[[su:Fusi nuklir]]
[[sv:Fusion]]
[[ta:அணுக்கரு இணைவு]]
[[th:นิวเคลียร์ฟิวชั่น]]
[[tr:Füzyon]]
[[uk:Ядерний синтез]]
[[vi:Phản ứng tổng hợp hạt nhân]]
[[zh:核聚变]]
[[zh-min-nan:Hu̍t-chú iông-ha̍p]]
[[zh-yue:原子核融合]]
|