Түркітану: Нұсқалар арасындағы айырмашылық

Content deleted Content added
Өңдеу түйіні жоқ
Өңдеу түйіні жоқ
1-жол:
'''Түркітану''', түркология – [[түркі тілдері|түркі тілінде]] сөйлейтін халықтардың тілін, [[этнография]]сын, тарихын, [[Ауыз әдебиеті|ауыз әдебиетін]], мәдениетін зерттеу нәтижесінде қалыптасқан. [[Шығыстану]] ғылымының жеке саласы. Түркітану атауы ғылыми айналымға алғаш [http://kz.turktakvim.com/5/%D0%90%D1%80%D1%82%D2%9B%D1%8B_%D0%B1%D0%B5%D1%82/25/%D2%9A%D0%B0%D1%80%D0%B0%D1%88%D0%B0/2011/11/ Орхон-Енисей] ([[Орхон Жазба Ескерткіштері|Орхон жазба ескерткіштері]], [[Енисей Жазба Ескерткіштері|Енисей жазба ескерткіштері]]), көне ұйғыр, манихей, т.б. жазба ескерткіштердің зерттелуіне байланысты еніп, дамыған. Бұл жазбалар [[Орталық Азия]] мен өзге де аймақтарды мекен еткен ежелгі түркі тайпаларының тарихын, тілін, әдеби ескерткіштерін, рухани және материалдық мәдениетін зерттеуде аса құнды деректеме саналады. Бұдан кейін Түркітану орта ғасырдағы [[Араб тілі|араб]], [[Парсы тілі|парсы]], [[Түркі тілдері|түркі тілінде]] жазылған тарихи жылнамаларды, филологиялық және географиялық шығармаларды зерттеу негізінде дами түсті. Түркітанудың пән ретінде дамуында XIX–XX ғ.ғ. зерттеле бастаған әдеби трактаттар мен филологиялық шығармалардың маңызы зор болды. Бұлардың қатарына түркі тайпалары туралы лингвистикалық, тарихи этнографиялық, фольклорлық деректерді жүйеге келтіре отырып жазылған алғашқы ғылыми еңбектер – [[Махмұт Қашқари|Махмұт Қашқаридың]] «[[Диуани лұғат ат-түрк]]» атты сөздігі, [[Жүсіп Баласағұни|Жүсіп Баласағұнидың]] «[[Құтадғу біліг]]» атты әдеби дидактикалық шығармасы, ортағасырлық түркі халықтарының тарихынан, шығу тегінен мәліметтер берген [[Мұхаммед Хайдар Дулати|Мұхаммед Хайдар Дулаттың]] «[[Тарихи Рашиди|Тарих-и Рашиди]]», [[Қадырғали Жалайыр|Қыдырғали (Қадырғали) Жалайыридың]] «Жылнамалар жинағы», [[Рашид-Әд-Дин Фазлаллах Ибн Әбу-Ль-Хайр Хамадани|Рашид әд-Диннің]] «[[Жамиғ Ат-Тауарих|Жамиғ-ат-Тауарих]]», т.б. шығармалары жатады. Мұның бәрі XIX ғ-дың 2-жартысы мен XX ғ-дың 1-жартысында Түркітанудыңдың қалыптасып, орнығуына жағдай туғызды. Әлем халықтары ішінде түркі халықтары өзіндік тіл, тарих, мәдениет, [[салт-дәстүр]] ерекшеліктерімен айрықша орын алады. Түркітанудың дараланып, өз алдына жеке ғылым саласына айналуының ең басты себептерінің бірі [[Орхон Түркілері|Орхон]], [[Селенга]], [[Енисей]], [[Талас өзені|Талас]], т.б. өзендер алқаптарынан сан алуан тасқа шекілген (руникалық) жазулар, [[мүсін тастар]] мен арнайы жасалған жазба ескерткіштердің бірінен кейін бірі табылып, олардың сыры ашылып, құпиясы айқындала бастауына байланысты болды. Осыған орай Орхон-Енисей-талас тас жазулары оқылып, ірілі-ұсақты көптеген түркі тайпалары мен ұлыстарының тарихы айқындалып, мәдени мұра зерттеле бастады. Түркітанушы [[қазақ]] ғалымдары қатарында [[Байтұрсынұлы, Ахмет|А.Байтұрсынұлы]], [[Жұбанов Қайыр Ахметұлы|Қ.Жұбанов]], [[Кеңесбаев Ісмет|І.Кеңесбаев]], [[Сауранбаев, Нығмет|Н.Сауранбаев]], [[Балақаев Мәулен Балақайұлы|М.Балақаев]], [[Аманжолов Садық|С.Аманжолов]], [[Сыздық Рәбиға Сәтіғалиқызы|Р.Сыздық]], [[Сарыбаев Шамғали Харесұлы|Ш.Сарыбаев]], Р.Әміров, Ә.Құрышжанов, т.б. зерттеушілерді атауға болады.<ref>“ Қазақ әдебиеті. Энциклопедиялық анықтамалық. - Алматы: «Аруна Ltd.» ЖШС, 2010.ISBN 9965-26-096-6 </ref>
 
 
 
== Пайдаланған әдебиет==
 
== ПайдаланғанПайдаланылған әдебиет==
<references/>
 
== Сілтемелер: ==
 
[[Санат:Түркітану]]
[[Санат:Т]]
[[Санат:Қазақ тілі]]
[[Санат: Тіл білімі]]
[[Санат: Лингвистика ]]
[[Санат: Тілтану]]
 
{{wikify}}
«https://kk.wikipedia.org/wiki/Түркітану» бетінен алынған