05:26, 2011 ж. тамыздың 21 кезіндегі нұсқа өңдеу Polat Alemdar (талқылау \| үлесі) 12 577 edits Жаңа бетте: Сез төркіні бүдан б􀀅рын шы􀀃􀀃ан бір ең- бекте талданған болатын (􀀂Т􀀂ЭС. Алматы. 1966, 45— 46). 􀀂аз...		05:27, 2011 ж. тамыздың 21 кезіндегі нұсқа өңдеу жоққа шығару Polat Alemdar (талқылау \| үлесі) 12 577 edits Өңдеу түйіні жоқ Жаңарақ өңдеме →
10-жол: б􀀅л сөз тілімізде жиі 􀀃олданылатын «аш» (тама􀀃 ішпе- ген, нәр татпаған мағынасындағы) сөзі мен кейбір түркі тілдерінде (тува, хакас, якут, сары үйғыр) «көз» ~~мағы-~~мағынасын беретін «􀀃ара􀀃» немесе «харах» т􀀅лғаларының 􀀃осындысынан туғандығы бай􀀃алады. Түркі тілдерінде, жалпы тілдерде, сөздердің бірігуі ар􀀃ылы үшінші бір сөз жасалып, өзгеше мағынаға ие болатынын теріс деуге, әсте, болмайды. Сонды􀀃тан да «аш􀀃ара􀀃» сөзінің төркінін зерттеушілердің болжамы көңілге 􀀃онымды, ойға оралымды екендігінде дау жо􀀃. Алайда, кейбір тілдік деректер бүл жорамалға жас- 􀀃ана, күдіктене 􀀃арауға мәжбүр етеді де, сөз төркінін бас􀀃аша 􀀃арастырса 􀀃алай болар еді деген ойға жетек- тейді. Тіліміздегі «аш» сөзі тува, хакас, якут тілдерінде де дәл осы дыбысты􀀃 􀀃үрамаға сәйкес — аш, ас, ачык т􀀅л- ғаларында айтылса, ал біздегі «көз» б􀀅л тілдерде карак, харах (хакас, якуттарда) болып 􀀃олданылатыны да рас. Осылай бола түрса да бүл тілдерде «аш» пен «харах» сөздері 􀀃осылып, 􀀃аза􀀃 тілінде «тама􀀃сау», «􀀃омағай» мағынасын беретін — «аш􀀃ара􀀃􀀃а» дыбысты􀀃 жағынан сәйкес келетін сөз тудырмауы және м􀀅ндай мағынадағы сөздер: туваша — тотпас, хакасша — тоспас, якутша — топпот болып түлғалануы таңдандырады. Дәлірек айт- 􀀃анда, «аш􀀃ара􀀃» сөзінің төркіні боларлы􀀃 тілдерден оған сәйкес т􀀅лға таппаймыз. Сонды􀀃тан біздің жобалауымызша, сөз төркіні пар- сы тілі демекпіз. М􀀅ны сол тілдің мына сия􀀃ты деректері дәлелдей түседі. Ең алдымен, парсыша: хош — жа􀀃сы; хорак — тама􀀃 (Пер.-рус. сл., I, 1983, 581, 579). Бүл сөздердің 􀀃аза􀀃 тіліне сіңгендігі сондай, кейде тідімізде бас􀀃а сөздермен де тіркесіп, түсінік бере алады (􀀃ош келдіңіз, хош иіс, 􀀃орек ету, 􀀃орегі жо􀀃 т. б.). Одан әрі,. парсы тілінің езінде осы екі сөздің бірігуінен жаңа ма- ғыналы сөз туатынын да көреміз: хошхорак— 1) жа􀀃сы және кеп ішіп-жеуді 􀀅нататын адам; 2) тама􀀃 талға- майтын адам (Пер.-рус. сл., I, 1983, 584) деген мағына- ларда 􀀃олданылады. Осыларды көрсете отырып, тіліміздегі «аш􀀃ара􀀃» сөзі парсының «хошхорак» сөзінің туындысы болар де- ген түжырымға келеміз. Бүл ойымызды тіліміздің заң- дылы􀀃тары да 􀀃уаттайды. Араб, парсы тілінен ауыс􀀃ан сөздердің басындағы «ғ», «х» дыбыстары кейде біздің тілімізде түсірілуіне байланысты алғаш􀀃ы хөз бірінші дыбысынан айырылып, «ош» одан әрі «аш» т􀀅лғасына дейін өзгерген. Ал екінші — «хорак» сөзінде «х» орнына «􀀃», бірінші буындағы «о»-ның орнына «а» дыбысы 􀀃ол-

Ашқарақ: Нұсқалар арасындағы айырмашылық