Жалғанаяқтылар: Нұсқалар арасындағы айырмашылық

Content deleted Content added
ш Бот: Мына үлгі өзгертілді: Stub:Биология
Өңдеу түйіні жоқ
13-жол:
| synonyms = * ''Boidae'' - Gray, 1825<ref name="McD99">McDiarmid RW, Campbell JA, Touré T. 1999. Snake Species of the World: A Taxonomic and Geographic Reference, vol. 1. Herpetologists' League. 511 pp. ISBN 1-893777-00-6 (series). ISBN 1-893777-01-4 (volume).</ref>
}}
[[Жалғанаяқтылар]] ({{lang-la|Boidae}}) - айдахар [[жыландар]] тұқымдасы. Кейде бұларды айдаһарлар деп атайды. Ең ірі жыландар. Ұзындығы 10 м дейін, (ең ірі анаконда 11 м 43 см болған). Жамбас, сан сүйектері мен артқы аяқтарының тырнақ жұрнақтары сақталған. Тістері жоғарғы жақ тіс, қанат тәрізді, таңдай, кей-біреулерінде жақ аралық сүйектеріне орналасқан. Дүние жүзінің барлық континенттерінің тропикалық және субтропикалық табиғи аймақтарында, айдахарларайдаһарлардың мен питондардың 72 тұқымдас тармақтарының 258 туысы, 8043 түрі таралған. [[ТМД]]-да [[Орта Азия|Орта Азияның]] [[Қазақстан|Қазақстанның]] және Кавказдың және таулы аймақтарында айдахар жыландардың 4 түрі кездеседі. Барар жерде және ағаштарды мекендейді. [[Сүтқоректілер|Сүтқоректілермен]] қоректенеді. Оларды орап, қысып тұншықтырып өлтіреді. Адамға сирек шабуыл жасайды. ЖұмыртқаТірі салатынтабатын түрлері бар, (питондар), орта есеппен 50 жұмыртқаға дейін және тірі табатындары бар, (айдахарлар)жыландар, 3 тен 64 дейін тұқым береді. [[КСРО Қызыл кітабы|КСРО Қызыл кітабында]] 7 түр 4 түрше бар, ТМД-ның Қызыл кітабына 1 түр енгізілген.<ref>Орысша-қазақша түсіндірме сөздік: Биология / Жалпы редакциясын басқарған э.ғ.д., профессор Е. Арын - Павлодар: «ЭКО» ҒӨФ. 2007. - 1028 б. ISBN9965-08-286-3</ref>
 
[[Қазақстан|Қазақстанда]] айдаһардың 2 түрі бар. Бірінші түрі – құм айдаһаршасы (Eryx mіllіarіs) Қазақстанның оңтүстік-батыс өңіріндегі құрғақ далалы, шөлейтті жерлерде таралған. Бұларды жергілікті халық құм жылан деп атайды. Екінші түрі – шығыс айдаһаршасы (Eryx tatarіcus) [[Арал]] маңынан [[Зайсан қазаншұңқыры|Зайсан қазаншұңқырына]] дейінгі аралықтағы құрғақ далалы, шөлейтті, шөлді өңірде кездеседі. Олардың ұзындығы 80 – 90 см, түсі қоңыр, бауыры қара қоңыр не қара дақты болады. Жылына бір рет 10-20 ұрпақ береді. Кейбірі жұмыртқа салып, кейбірі тірі туып көбейеді. Айдаһар – улы жылан емес. Ол ұсақ кемірушілермен, жәндіктермен қоректенеді. Айдаһар кейде «аждаһа» деп аталып, халықтың қиял-ғажайып ертегілері мен аңыздарында аузынан жалын атқан көп басты, қанатты, үлкен «жыртқыш жылан» түрінде суреттеледі. Аспан әлеміндегі Темірқазық жұлдызының маңындағы шоқжұлдыз да «Айдаһар» деп аталады. [[Канар аралдары|Канар аралында]] «Айдаһар ағашы» деген ағаш өседі.<ref>[[Қазақ энциклопедиясы]], 1-том</ref>
 
== Пайдаланған әдебиет ==