Мұхит: Нұсқалар арасындағы айырмашылық

Content deleted Content added
Өңдеу түйіні жоқ
Өңдеу түйіні жоқ
33-жол:
 
== Минералды ресурстары ==
Мұхит суларында [[Д.Менделеев]] кестесінің 70-тен астам [[элемент]]і еріген күйінде кездеседі; судың 1 км3-інде 36 млн. түрлі заттар бар. Мұхит қойнауында әр түрлі [[қатты]], [[сұйық]], [[газ]] тәрізді минералды [[шикізат]] қорлары, [[мұнай]] мен [[газ]], сирек [[метал]]дар, [[қалайы]], [[алтын]], [[алмас]] шашылымдары, [[темір]]-[[марганец]]ті конкрециялар мен қабықшалар, [[сульфид]], фосфорит және құрылыс материалдары алабы тараған. Мұнай мен газдың қоры 300 – 350 млрд.(қойнау қайраңында 184 млрд. ) деп болжанады. [[АҚШ]] жағалауы мен [[Мексика]] шығанағында, Солтүстік Парсы шығанағы және Оңт.оңтүстік-Шығыс [[Азия]], [[Баренц]], [[Беринг]] теңіздерінің қайраңдары дүние жүзінің аса ірі мұнайлы-газды аудандары саналады. Мұхит мұнайын 40 шақты ел өндіріп, 40-тай ел барлау жұмыстарымен айналысуда. Теңіздегі элементтер ([[алтын]], [[платина]], [[алмас]], [[касситерит]], [[циркон]], [[монацит]], [[титан]], [[ильменит]], [[рутил]], т.б.) жағалық қайраңда шөгінділердің толқындармен қарқынды шайылуынан қалыптасады. [[Индонезия]], [[Таиланд]], [[Малайзия]] [[жағалау]]ларында қалайы, [[Аляска]] және Солт.солтүстік [[Америка]]ның Тынықмұхиттық жағалауында алтын, Оңт.оңтүстік-Батыс [[Африка]] ([[Намибия]]) жағалауында құрамында алмас бар шөгінділер, сирек металды шашылымдар [[Австралия]], [[Үндістан]], [[Бразилия]] жағалауында кездеседі. Дүние жүзінің көптеген елдерінің жағалауларында [[құрылыс]] [[материал]]дары – [[құм]], [[қиыршықтас]], [[маржан]]ды [[әктас]], [[моллюска]]лар, [[бақалшақ]]тар өндіріледі.
 
== Органикалық дүниесі ==
48-жол:
'''Мұхиттағы дивергенция белдемі''' – Дүниежүзілік Мұхиттың беткі ағыстарының таралу аймағы. Су бетіндегі жел ағыстарының жылдамдығының және су тығыздығының бір қалыпты таралмауы салдарынан қалыптасады. [[Циклон]]дық [[циркуляция]] аймағында, [[жел]] және су ағыстарының қарама-қарсы бағытқа шұғыл өзгеру аудандарында анық байқалады. Тереңнен көтерілетін ағыстар әсерінен Мұхиттағы дивергенция белдемінде жоғарғы қабат сулары қоректік заттары мол қабаттармен байытылып (биологиялық өнімділіктің жоғарылауына әсер етеді) отырады; бұл белдемдер – балық кәсіпшілігіне өнімді мол беретін аудан. Дивергенцияның тұрақты белдемдері мұхиттардың қоңыржай және субтропиктік ендіктерінің шығыс бөліктері болып есептеледі;
 
'''Мұхиттағы конвергенция белдемі''' – Дүниежүзілік мұхит суының беткі қабаттарының араласу аймағы. Мұхит бетіндегі [[ауа]] ағыстары мен су тығыздықтарының біркелкі таралмауларынан дамиды. Негізінен жылы және суық сулардың тоғысқан жерлерінде қалыптасады. Конвергенциялық белдемде су тығыздығының қалыпты жағдайларда таралмауы салдарынан беткі қабаттарда антициклондық және циклондық ағыс айналыстары дамиды. [[Антициклон]]дық айналыста судың қарқынды араласуы мен төмен қарай ығысуы қалыптасса, циклондық айналыстарда мұхит бетіне шығатын тереңнен көтерілу ағыстары дамиды. Осыған байланысты бұл белдемде жоғ. биологиялық өнімділік жағдайлары қалыптасады. Дүниежүзілік мұхитты негізгі 4 тұрақты конвергенц. белдемге ажыратуға болады: солт.солтүстік, оңт.оңтүстік субполюстік және солт.солтүстік, оңт.оңтүстік субтропиктік белдемдер. Мұхиттағы конвергенция белдемі мұхит табиғатының маңызды элементі, себебі төмен ығысатын сулар мұхиттың терең қабатын жылытады және [[оттек]]пен байытып отырады. Мұхиттағы конвергенция белдемінде 100 – 150 м-ден астам тереңдіктегі су қабаттарының барлық негізгі гидролог. белгілері қалыптасады. Мұхиттағы конвергенция белдемі неғұрлым жоғары ендіктерде орналасса, судың температурасы соғұрлым төмендеп, тұнатын судың тығыздығы жоғарылайды, ол мұхиттың [[терең]] қабаттарын қамтиды;
 
== Мұхиттану ==
«https://kk.wikipedia.org/wiki/Мұхит» бетінен алынған