Діні: Нұсқалар арасындағы айырмашылық
Content deleted Content added
Жаңа бетте: Діні, діні атты. Әдетте бүл тіркіес «мейірімсіз», «атыгез» мағыналарында далданылады. «Кеңг... |
Өңдеу түйіні жоқ |
||
15-жол:
«жүрек» мағынасында олданылатын «дэл» сөзі болса
керек. Парсыша: дэл — жүрек (Пер.-рус. сл., 1, 1983,
648). Оны былай ойғанда, парсы тілінде біздегі «
сөзіні атысуымен алыптасан траты тіркес те бар:
дэл хара — атал, жүрегі атып алған мағынасында
олданылады. Енді осы тіркестегі жеке сөздер мағына-
сына келсек, «дэл»—жүрек, хара — гранит (Бүл да сон-
да, 525). Мнан кейін, граниттің тастың бір түр екенді-
гін, тас болған соң оның атты болатындығын айтпаса да
белгілі. азатардың кейде «ара жүрек» деп олдану-
ының өзі парсы тіліндегі «дэл хара» тіркесінің жар-
тылай өз тіліне аудара айтуы нәтйжесінде алыптасуы
мүмкін. Демек, «жүрек мейірімсіздігін» тастың (гранит)
аттылығына теңеуден туған.
Парсының «дэл» сөзі «діл» алпында ертедегі молда,
кейбір аындар тілінде олданылғанымен (Н. Оң.
ПТС, 1974, 136), дәл азіргі кезде жеке түрып не.тір-
кес үрамында олданудан тыс алған. Соыдытан да
үмытылып, нәтижесінде ертеде. алыптасан тіркестің
өзщдег-і «діл», осы кездерде жиі олданылатын «дінге»
айналдырылып, тіркестің «діні атты» алпына келуіне
себепші болған.
Ойымызды дәлелдей түсерлік тағы бір дерек — ыр-
ғыз тілінДе парсының «дэл» сөзі осы кезге дейін «дил»
дыбысты өзгерісімен жеке түрып та, түраты тіркес
үрамында түрып та олданыла береді: тили сенде, ди-
ли — жат (на языке мед, а на сердце лед) (К. Юд. КРС,
194). ырғыздың бүл мәтелінің біздегі «тілі татті, діні
аттыдан», мағына жағынан ешбір айырмасы жо.
Сөйтіп, «Діні атты, тілі тәтті» 'тураты тіркесі сәл
дыбысты өзгеріске үшыраған «ділі атты, тілі тәтті»
дегенің бір варианты дёй аламыз.
| |||