09:37, 2011 ж. тамыздың 22 кезіндегі нұсқа өңдеу Polat Alemdar (талқылау \| үлесі) 12 577 edits Өңдеу түйіні жоқ ← Ескірек өңдеме		09:42, 2011 ж. тамыздың 22 кезіндегі нұсқа өңдеу жоққа шығару Polat Alemdar (талқылау \| үлесі) 12 577 edits Өңдеу түйіні жоқ Жаңарақ өңдеме →
4-жол: Осыған орай, біздің ойымызша, ''«діні қатты»'' тіркесіндегі ''«дін»''—дыбыстық өзгеріске түскен [[парсы тілі\|парсының]] ''«жүрек»'' мағынасында қолданылатын ''«дэл»'' сөзі болса керек. Парсыша: ''дэл'' — жүрек. Оны былай қойғанда, парсы тілінде біздегі ''«діні қаттыға»'' мағына жағынан сәйкес келетін және ''«дэл»'' сөзінің қатысуымен қалыптасқан тұрақты тіркес те бар: ~~дэл хара — қатал, жүрегі қатып қалған мағынасында~~ ''дэл хара'' — қатал, жүрегі қатып қалған мағынасында қолданылады. Енді осы тіркестегі жеке сөздер мағынасына келсек, ''«дэл»''—жүрек, ''хара'' — гранит. Мұнан кейін, граниттің тастың бір түр екендігін, тас болған соң оның қатты болатындығын айтпаса да белгілі. [[Қазақтар\|Қазақтардың]] кейде ''«қара жүрек»'' деп қолдануының өзі парсы тіліндегі ''«дэл хара»'' тіркесінің жартылай өз тіліне аудара айтуы нәтижесінде қалыптасуы мүмкін. Демек, ''«жүрек мейірімсіздігін»'' тастың ([[гранит]]) қаттылығына теңеуден туған. ~~қолданылады. Енді осы тіркестегі жеке сөздер мағына-~~ ~~сына келсек, «дэл»—жүрек, хара — гранит (Бүл да сон-~~ Парсының ''«дэл»'' сөзі ''«діл»'' қалпында ертедегі молда, кейбір ақындар тілінде қолданылғанымен, дәл қазіргі кезде жеке тұрып не тіркес құрамында қолданудан тыс қалған. Сондықтан да ұмытылып, нәтижесінде ертеде қалыптасқан тіркестің өзіндегі ''«діл»'', осы кездерде жиі қолданылатын ''«дінге»'' ~~да, 525). Мұнан кейін, граниттің тастың бір түр екенді-~~ айналдырылып, тіркестің ''«діні қатты»'' қалпына келуіне себепші болған.▼ ~~гін, тас болған соң оның қатты болатындығын айтпаса да~~ ~~белгілі. Қазақтардың кейде «қара жүрек» деп қолдану-~~ Ойымызды дәлелдей түсерлік тағы бір дерек — [[қырғыз тілі\|қырғыз тілінде]] парсының ''«дэл»'' сөзі осы кезге дейін ''«дил»'' дыбыстық өзгерісімен жеке тұрып та, тұрақты тіркес құрамында тұрып та қолданыла береді: ''тили сенде, дили — жат'' ({{lang-ru\|на языке мед, а на сердце лед}}). [[Қырғыздар\|Қырғыздың]] бұл мәтелінің біздегі ''«тілі тәтті, діні қаттыдан»'', мағына жағынан ешбір айырмасы жоқ. Сөйтіп, ''«Діні қатты, тілі тәтті»'' тұрақты тіркесі сәл дыбыстық өзгеріске ұшыраған ''«ділі қатты, тілі тәтті»'' дегенің бір варианты дей аламыз.<ref>Бес жүз бес сөз.—Алматы: Рауан, 1994. ISBN 5-625-қ2459-6</ref> ~~ының өзі парсы тіліндегі «дэл хара» тіркесінің жар-~~ ~~тылай өз тіліне аудара айтуы нәтйжесінде қалыптасуы~~ ~~мүмкін. Демек, «жүрек мейірімсіздігін» тастың (гранит)~~ ~~қаттылығына теңеуден туған.~~ ~~Парсының «дэл» сөзі «діл» қалпында ертедегі молда,~~ ~~кейбір ақындар тілінде қолданылғанымен (Н. Оң.~~ ~~ПҚТС, 1974, 136), дәл қазіргі кезде жеке түрып не.тір-~~ ~~кес қүрамында қолданудан тыс қалған. Соыдықтан да~~ ~~үмытылып, нәтижесінде ертеде. қалыптасқан тіркестің~~ ~~өзщдег-і «діл», осы кездерде жиі қолданылатын «дінге»~~ ▲айналдырылып, тіркестің «діні қатты» қалпына келуіне ~~себепші болған.~~ ~~Ойымызды дәлелдей түсерлік тағы бір дерек — қыр-~~ ~~ғыз тілінДе парсының «дэл» сөзі осы кезге дейін «дил»~~ ~~дыбыстық өзгерісімен жеке түрып та, түрақты тіркес~~ ~~қүрамында түрып та қолданыла береді: тили сенде, ди-~~ ~~ли — жат (на языке мед, а на сердце лед) (К. Юд. КРС,~~ ~~194). Қырғыздың бүл мәтелінің біздегі «тілі татті, діні~~ ~~қаттыдан», мағына жағынан ешбір айырмасы жоқ.~~ ~~Сөйтіп, «Діні қатты, тілі тәтті» 'турақты тіркесі сәл~~ ~~дыбыстық өзгеріске үшыраған «ділі қатты, тілі тәтті»~~ ~~дегенің бір варианты дёй аламыз.<ref>Бес жүз бес сөз.—Алматы: Рауан, 1994. ISBN 5-625-қ2459-6</ref>~~ ==Пайдаланған әдебиет==

Діні: Нұсқалар арасындағы айырмашылық