Матрица (математика): Нұсқалар арасындағы айырмашылық
Content deleted Content added
Өңдеу түйіні жоқ |
|||
1-жол:
{{wikify}}▼
<p>
'''Матрица'''({{lang-de|Matrіse}}, {{lang-la|matrіx}} — аналық)
:[[математика|математикада]] кез келген жиынның элементтерінен құрылған және '''m''' жол мен '''n''' бағаннан тұратын [[тік төртбұрыш|тік төртбұрышты]] А таблицасы. М-ны түзетін нысандар оның '''элементтері''' деп аталады. М. элементтері оның жолдары немесе бағаналарының бойымен орналасады. М. элементтері '''аіj''' түрінде қос индекспен өрнектеледі, мұндағы бірінші индекс''' і''' — М-ның аіj элементі орналасқан'' жолының нөмірін'', екінші индекс '''j''' — оның аіj элементі орналасқан ''бағананың нөмірін'' көрсетеді. М. символдық түрде не ''дөңгелек жақша'', не қос ''тік сызық'' арқылы өрнектеледі: не . Мұндай М-ны '''(m n)''' өлшемді ''тікбұрышты'' М. деп, ал егер '''m=n''' болса, ''квадрат'' М. деп, '''n санын оның реті''' деп атайды. <br>[[Сурет:Матрица 4х4..jpg|thumb|Матрица]]
<br>
Line 20 ⟶ 22:
Екі квадрат М-ның көбейтіндісінің анықтауышы көбейтілетін М-лар анықтауышының көбейтіндісіне тең. Егер ''анықтауышы нөлге тең болмаса'', онда '''А=(аіj)''' квадрат М-сы өзгеше емес деп, ал кері жағдайда ерекше М. деп аталады. Кез келген өзгеше емес М-ның '''АА–1=Е''' теңдеуімен анықталатын бір ғана '''кері А–1 М-сы''' болады. Бірдей n ретті А және В квадрат М-лары ұқсас М-лар деп аталады.
<br>
К өрісіндегі коэффициенттері '''а0, а1, …, an''' болатын '''n дәрежелі''' кез келген '''Pn(t)=а0tn+ +а1tn-1+…+аn-1t+аn''' көпмүшесі Х квадрат М-нан '''Pn(Х)= а0Хn+а1Хn-1+…+аn-1 Х+аnЕ'''функциясын анықтайды. Егер f(t) аналит. функциясы барлық комплекс жазықтықта жинақталатын қатары арқылы анықталатын болса, онда функция М-нан қарастырылады. Бұл қатар кез келген квадрат М. үшін жинақты болады. М. [[сызықтық алгебра|сызықтық алгебрада]], [[векторлық кеңістік|векторлық кеңістікте]] [[сызықтық бейнелеу|сызықтық бейнелеуді]] зерттегенде, сызықтық және квадраттық тұлғаларда, сызықтық теңдеулер системасында қолданылады. М-ны [[математикалық анализ|матем. анализде]] [[дифференциалдық теңдеулер|дифференц.теңдеулерді]] интегралдау жүйесіне, [[ықтималдықтар теориясы|ықтималдықтар теориясында]], [[кванттық механика|кванттық механикада]], т.б. пайдаланады.<ref>Рахимбекова З.М. Материалдар механикасы терминдерінің ағылшынша-орысша-қазақша түсіндірме сөздігі ISBN 9965-769-67-2 </ref>
==Тарихы==
М. ұғымы '''19 ғ-дың ортасында''' ирланд математигі [[Гамильтон|У.Гамильтон]] ('''1805 — 1865'''), ағылшын математигі [[Кэли|А.Кэли]] ('''1821 — 1895''') және [[Сильвестер|Дж.Сильвестер]] ('''1814 — 1897''') еңбектерінде берілген. М. теориясының негізін '''19 ғ-дың 2-жартысы мен 20 ғ-дың басында''' [[ВейерштрассК.Вейерштрасс]] ('''1815 — 1897''') пен неміс математигі [[Фробениус|Ф.Фробениус]] ('''1849 — 1917''') қалаған.
:[[Металл өңдеу|Металл өңдеуде]] — [[штамптау|штамптауда]], [[престеу|престеуде]] қолданылатын тесігі не ойығы бар жұмыс құралы.
:[[Полиграфия|Полиграфияда]] — литера құюда, стереотиптерді дайындау-да қолданылатын (әдетте, латуннан, қоладан жасалған) ойығы бар қалып. ''Е. Байсалов''
</p><ref>“Қазақстан”: Ұлттық энцклопедия/Бас редактор Ә. Нысанбаев – Алматы “Қазақ энциклопедиясы” Бас редакциясы, 1998
Line 35 ⟶ 37:
<references />
[[Санат:Матрица|
{{stub}}
▲{{wikify}}
[[ar:ماتريكس (توضيح)]]
[[bar:Matrix]]
| |||