Арқар: Нұсқалар арасындағы айырмашылық
Content deleted Content added
ш r2.7.2) (Боттың үстегені: pnb:ارگالی; косметические изменения |
Өңдеу түйіні жоқ |
||
14-жол:
| species = '''''O. ammon'''''
| binomial = ''Ovis ammon''
| binomial_authority = ([[
}}
'''Арқар''' ({{lang-la|Ovis ammon}}) – [[жұптұяқтылар]] қатарының [[қуысмүйізділер]] тұқымдасына жататын ірі [[аң]]; тау арқары туысының сүтқоректі жануары. Дене ұзындығы 110-120 см, шоқтығының биіктігі 65-125 см, салмағы 25230 кг. Аталықтарының мүйізі 67-190 см, түбірінің жуандығы 22-50 см салмағы 30 кг. Ұрғашыларының кейде қысқа мүйізі болады. Таралуы: [[Жерорта теңізі]] аралдары алдыңғы орта орталық солтүстік шығыс Азияда. [[ТМД]] кеңістігінде арқардың 10-нан астам түршесі таралған. Олар бір-бірінен көлемі салмағы мүйізінің пішіні мен құрылысы т.б. ерекшеліктерімен ажыратылады. Кейде арқарды бірнеше түрге бөледі: Еуропалық муфлон(О. musimon) үстірт арқары (О. orientalis); Олардың хромосом құрамы әртүрлі (2n=54-56-58) бірақ олардың будандары тұқым береді. Кейде арқарға тек 2n=56 жаткызады. Саны азаюда. 7 түршесі ХТҚО -(1) және КСРО (7) [[Қызыл кітап]]тарына енгізілген. Арқар үй қойларымен будандастыруға пайдаланған. Соның нәтижесінде биязы жүнді тау мериносы мен [[арқармеринос]] қой тұқымдары шығарылған.<ref name="name">Орысша-қазақша түсіндірме сөздік: Биология / Жалпы редакциясын басқарған э.ғ.д., профессор Е. Арын - Павлодар: «ЭКО» ҒӨФ. 2007. - 1028 б. ISBN9965-08-286-3</ref>
25-жол:
* [[Қаратау арқары]],
* [[Үстірт арқары]]
- кездеседі. Дене тұрқы 160-168 см, шоқтығының биіктігі 105-112 см, салмағы 200 кг-ға жетеді. Құлжасының мүйізі ірі, бұралып иілген, айшықты, аналығынікі нәзік, өте қысқа, бозғылт қоңыр түсті болады. [[Мүйіз]]індегі сақинаға қарап жасын анықтайды. Көбіне, көгалды шоқылардың арасындағы далалы өңірде жайылады. Қыста салқын түссе, таудың етегіне, көктем мен жазда таудың субальпілік белдеуіне қарай қарай аударады. Бұл мезгілде олар 10-15-тен топтанып жүреді. Негізінен, [[көде]], [[бидайық]], [[қоңырбас]], [[бетеге]], [[қияқ]], [[күйреуік]], [[жусан]]мен қоректенеді. Жайылуға жазда таңертеңгілік пен кешкілікте, қыста күндіз шығады. Арқар 2.5 жаста жыныстық жағынан жетіледі. Қазан-қарашада күйлеп, 6 айдан соң аналығы, көбіне, жалқы қозықа табады. Арқар табиғи жағдайда 12-14 жыл тіршілік етеді. Арқар - биік тауларда тіршілік етуге бейім, аязға өте төзімді [[жануар]]. Осы ерекшелігі ескеріліп, Қазақстанда арқар мен [[меринос қойы|меринос қойды]] будандастыру арқылы қойдың ет пен жүнді мол беретін жаңа тұқымы – қазақы арқар-меринос қойы өсіріліп шығарылды. Республикада қойдың жаңа тұқымдарын одан әрі жақсарту үшін будандастыру жұмысына үлкен мән берілген. Арқар бағалы кәсіптік аң болғандықтан, оны аулауға тыйым салынған.
== Пайдаланылған әдебиет ==
<references/>
{{zoology-stub}}
{{wikify}}
| |||