Қожа Ахмет Ясауи кесенесі: Нұсқалар арасындағы айырмашылық

Content deleted Content added
5-жол:
[[1389]], [[1391]], [[1394]] және [[1395]] жылдардағы қантөгіс ұрыстарда [[Әмір Темір]] [[Алтын Орда|Алтын Орданың]] өктемдігін жойып, астанасы — [[Сарай-Берке|Сарай-Беркені]] өртеп жібереді. Міне, осы жеңістің құрметіне [[Қожа Ахмет Ясауи|Қожа Ахмет Ясауидің]] ескі мазарының орнына жаңа, зор кесене орнатуды ұйғарады.
Осы тұрғыда [[Әмір Темір]] тек діни мақсат-мүддені ғана көздеген еді деу қиын. Бұл оның беделін көтеруге, үстемдігінің мызғымас берік екендігін көрсетуге және дала жақ ту сыртының сенімді болуы үшін де қажет еді. Бұл кезде [[Әмір Темір]] [[Моғолстан]] әміршісі [[Хазыр Қожа хан|Хазыр Қожа ханның]] қызы — [[Тукел ханым|Тукел ханымды]] алмақ болып, той қамына кірісіп жатқан. Қалыңдықты қарсы алу үшін [[Әмір Темір|Әмір Темірдің]] өмірімен Самарқанда "Ділкүш" ("Гул атқан жүрек") бағын салу аяқталды. Қалыңдығының алдынан шығуға аттанған Әмір Темір жолшыбай [[Шатас елді мекені|Шатас елді мекеніне]] таяу мандаты [[Ахангеран қойнауы|Ахангеран қойнауында]] біраз аялдайды. Қыркүйек айында ол осы арадан [[Ясы шаһары|Ясы шаһарына]] соғып, Қожа Ахмет Ясауи зиратының басында құлшылық ету ырымын жасайды, мазар жанында тұратын шырақшы мен діни қызметшілерге бағалы сыйлықтар береді. Деректерде Қожа Ахмет Ясауидің XII ғасырда салынған, құлауға жақын тұрған мазарын көрген Әмір Темір мұны бұзып, орнына жаңасын салуға әмір еткендігі айтылады. Әмір Темірдің ұсақ- түйекке дейін есептеп барып берген нұсқауында кесененің негіздері алдын ала анықталып көрсетілген-ді. [[Жамағатхана]] күмбезінің 41 кезге (кез — ұзындық өлшемі, 1 кез 60,6 см-ге тең), ал айналасы 130 кезге тең болуға тиісті. Бас [[Фасад|фасады]] қос мұнаралы биік порталмен көмкерілуі керек еді. [[Пештақ|Пештақтың]] мұнараларға дейінгі ені — 60 кезге, пештақ арқасының биіктігі — 30 кезге жетуі қажет болатын. Бұдан әрі қабырғаларының ұзындығы — 30 кезге тең, бірнеше металдың қоспасынан құйылған қазан орнатылатын төртбұрышты, күмбезді бөлме — [[жамағатхана]] орналаспақ еді. Оған кабырғалары 12 кезге тең, әр кабырғасында төрт қуысы бар, төбесі қосарлы күмбезбен көмкерілген төртбұрышты бөлме — [[көрхана]] жайғасуы керек еді. Бұл бөлменің еденіне [[Тавриз мәрмәрі|Тавриз мәрмары]] төселуі тиіе болатын. Көрхананың оң және сол жағынан ауданы 16,5x13,5 кез бөлмелер салынуы қажет болатын. Бұлардан басқа да бөлмелер болуы көзделген. Әмір Темірдің жарлығы бойынша Ясы шаһарының төңірегінен Қожа Ахмет Ясауи кесенесіне пайда түсіріп тұратын жерлер мен арықтар атап көрсетілген. [["Вакфнаме" |"Вакфнаме"]] жасалды. Мұнда әкімшілік ететіндер де, оларды ұстауға кететін шығындар да, жөндеу жұмысын жүргізу жайлы да аталынып көрсетіліп, тұңғыш [[мутевали]] болып Қожа Ахмет Ясауидің ағасының ұрпағы [[Mip Әли Қожа]] тағайындалды. Құрылысты жүргізуші [[Әмір Темір]] өз дуанында игілікті істермен шұғылданатын [[Мәулен Убайдулла Садыр |Мәулен Убайдулла Садырға]] жүктеді. Кесенені салу жедел колға алынып, сол заманғы деңгейден қарағанда, аса қарқынды жүргізілді. Негізгі және қосалқы бөлмелерді салу кезінде құрылысшылар қолдарындағы архитектуралық сызбалар мен ғимарат жобасына сүйеніп отырды. Архитектуралық көлемдер мен олардың бөлшектерінің асқан шеберлікпен салынғандығының себебін тек осылай ғана түсіндіруге болады. [[Әмір Темір|Әмір Темірдің]] болашақ кесене жобасын жасауға тікелей қатысып, құрылысшыларға нақтылы нұсқау бергендігін әр түрлі жазба деректер де дәлелдейді. Қытайға қарсы жорығын жүзеге асыра алмаған [[Әмір Темір]] [[1405]] ж. ақпанда [[Отырар|Отырарда]] дүние салды. Ол қайтыс болған соң, кесене құрылысы да тоқтап қалды. <ref>Ислам. Энциклопедиялық анықтамалық. Алматы: “Аруна Ltd.” ЖШС, 2010 ISBN 9965-26-322-1</ref>
АНСАР МАЛ
 
# '''Қазандық''';
# '''Үлкен Ақсарай''';