Жылқы: Нұсқалар арасындағы айырмашылық

Қазба қалдықтары жылқының б.з.б. 7000 ж. бұрын-ақ [[Азия]] мен [[Еуропа|Еуропада]] қолға үйретілгендігін дәлелдейді. Жылқы тұқымдасы [[есек]], [[құлан]], [[зебр]], жабайы жылқы болып 4 туысқа бөлінеді. Үй жылқы жабайы жықыға жатады, одан басқа оған [[керқұлан]] (немесе Пржевальский жылқысы]]) және қазір жойылып кеткен [[Тарпан]] жатады. Соңғысы [[19 ғ.]] дейін [[Батыс Қазақстан]], [[Батыс Сібір]], [[Ресей|Ресейдің]] еуропалық бөлігінің оңтүстік және оңтүстік-шығыс аймақтарын және кейбір Еуропа елдерін мекен еткен. Керқұлан үйірлері қазір [[Моңғолия|Моңғолияда]] ғана кездеседі. Көптеген ғалымдардың зерттеулері бойынша үй жылқысының ең жақын тегі осы керқұлан. Жабайы жылқының сүйегі [[Франция|Францияның]] солтүстігінен көп табылған. [[Америка|Америкада]] жабайы жылқы болмаған, қолға үйретілген жықылар кейін тағыланып ([[мустанг]] деп аталады) кеткен.

 

=== Қазақстандағы тарихы ===

Ежелгі дәуірлерде-ақ қазіргі Қазақстан аумағы жылқының қолға үйретілген мекені болғандығын археологиялық қазбалар дәлелдейді. Солтүстік Қазақстандағы [[Ботай мәдениеті]] [[энеолит]] дәуірінде (б.з.б. 4 – 3-мыңжылдық), [[Арқайым]] ескерткіштері [[қола дәуірі|орта қола дәуірінде]] (б.з.б. 2-мыңжылдық), Қазақстанның барлық аймақтарынан кездесетін [[арий]], [[сақтар|сақ]], [[ғұндар|ғұн]] кезеңдерінің ескерткіштері (б.з.б. 1-мыңжылдық – б.з. 2 ғ.) ежелгі Қазақстанда жылқының қолға үйретіліп қана қоймай, бұл малдың ерекше қастерленіп, әдет-ғұрыптық рәсімдердің ажырамас бір бөлігіне айналғанын көрсетеді.

 

==Қазақ халқындағы жылқы маңызы==

{{main|Қазақ халқындағы жылқы маңызы}}

Қазақ халқының дүниетанымында, ділі мен тілінде жылқыға қатысты өзгеше философиялық және мәдени жүйе қалыптасқан. Қазақтар адам мен оның жан серігі атына біртұтас әлем ретінде қарағанын. Адамның азамат қатарына қосылуының өзін “ат жалын тартып мінді” деп бейнелейді қазақ халқы. Жас баланың алғаш атқа отырғанын атап өту рәсімі – ''тоқым қағар'' тойынан бастап, адамның бұл өмірден өткенінің белгісі ''ат тұлдауға'' дейінгі бүкіл пәнилік тіршілікті жылқымен байланыстырған. Сыйлы қонаққа ат мінгізу, күйеу жігіттің қалыңдық алуына алғаш барғанда ат байлауы, ұрыс кезінде жау қоршауында қалған қолбасшыға ат сүйек беріп құтқару, т.б. дәстүрлер жылқының қазақ халқының шаруашылығында ғана емес, әлеуметтік өмірінде де үлкен мәнге ие болғанын білдіреді.