Ғалым: Нұсқалар арасындағы айырмашылық

'''Ғалым'''. Абай шығармаларыңда ғылым сөзі [[хакім]] сөзімен бірге, жарыса қолданылып отырады. Бұл сөздердің негізі бір болғанымен Абайда бұлар танымдағы мағынасы басқаша, өзіндік ерекшеліктері бар дербес ұғымдарға жатады. Абай Отыз сегізінші сөзінде ғылым салаларын өзінше жүйелей саралап отырады да, ғылымның иесі ғалымдар мен хакімдерге ерекше назар аударып, олар жайлы өз түсінігін береді. Абай [[ғалым]] ұғымына дүниелік табиғи ғылым мен қоғамдық ғылымдардың жеке саласын жете меңгергендерді жатқызады. Абай нақылияға жүйріктерді ғалым деп білетіндіктен: «...дүниеде ғылыми заһири бар, олар айтылмыштарды нақылия деп атайды, бұл нақылияға жүйріктер ғалым атанады» - деп, өзінше анықтама беріп отыр. Абай сөзімен айтар болсақ, [[ғадалет]], [[махаббат]] сезім кімде көп болса, ол кісі - ғалым, сол ғақил. Біз жанымыздан ғылым шығара алмаймыз: жаралып, жасалып қойған нәрселерді сезбекпіз, көзбен көріп, ақыл мен біліп аламыз - деп толғанысқа түседі. Мұнда Абай [[табиғат]] пен қоғам болмысындағы мәңгі бірге жасасып келе жатқан объективті заңдылықтардың мән-мағынасы адам санасында сәулеленуі арқылы сыры ашылып, мәні танылған құбылыстарды «жарасып, жасалып қойған нәрселер» деп өте дұрыс ұғынып отыр. Ғылым, Абай пікірінше, ғайыптан пайда болатын кездейсоқ құбылыс емес, ол шын дүниенің бойындағы объективті шыңдықтардың біртіндеп ашылып танылуы арқылы жиналып бірте-бірте қорланатын рухани қазына. Мұның иесі – Ғалым. Кімде-кім талмай еңбектеніп, сарыла ізденіп санасын мәні ашылған шындықтармен толықтырып, қорландырып отырса, ғылымның бір саласын жете меңгерген ғалым болуы қиын емес. Ғалым болу әрбір адамның өзіне тікелей байланысты құбылыс. Осы себепті де Абай: «Жамандық көрсен нәфрәтлі, Суытып көңіл тыйсаңыз, Жақсылық керсен ғибрәтлі, Оны ойға жисаңыз, Ғалым болмай немене Балалықты қисаңыз?..», -деп келешек ұрпаққа өз өсиетін айтады. <ref> Абай. Энциклопедия. – Алматы: «Қазақ энциклопедиясының» Бас редакциясы, «Атамұра» баспасы, ISBN 5-7667-2949-9</ref>▼