Татарлар: Нұсқалар арасындағы айырмашылық

ТАТАР Ұлт, қазіргі [[Татарстан Республикасының]] негізгі халқы. Т-лар қазақтармен ерте араласқан, сауда-саттық жасап, ислам дінін таратқан. Олар, әсіресе, Семей, Верный, Қапал қалаларына, Жетісу, Семей облыстарының аймақтарына көбірек тараған, бала оқытып, ақын-жазушылары қазақ тілінде шығармалар жазған. [[Абай Құнанбайұлы|Абай]] шығармаларында татар тіліндегі сөздері жиі ұшырасады. Ақынның татар халқы хақындағы пікірі де көңіл аударарлық. Ғақлияларының Екінші сөзінде ноғай ұлтын Т. мағынасында қолданған ақын олар: «солдатқа да шыдайды, кедейлікке де шыдайды, қазаға да шыдайды, молда, медресе сақтап, дін күтуге де шыдайды. Еңбек қылып мал табудың да жөнін солар біледі, салтанат әсем де соларда» деп жазады. Оның оқыған баласы Әбдірахманға «ноғай ауылының» қызы Мағышты (Мағрипа) айттырып, алып беруі осы құрметтің бір көрінісі іспетті. Ал, «Біраз сөз қазақтың түбі қайдан шыққаны турапы» деген тарихи еңбегінде: «Есте жоқ ескі мезгілде, монғолдан бір татар аталған халық бөлінген екен. Қытайлар «татан» деп жазады. Асыл түбі қазақтың сол татар. Осы күнде қазақтың төре нәсілдері өзін, біз татармыз деп айтысады» деген қызықты деректер келтіреді. Ақын Монғол татары мен Еділ бойы татарларының ара-жігін анық ажыратады және сонау көне замандағы монғол татарларының тарихын жетік білген. т. Барак ұлы. [[ТАТАР ӘДЕБИЕТІ]] - туысқан татар халқы қазақ ақыны, ойшылы, ағартушысы Абайды өзінің Тоқайыңдай ардақтайды, құрмет тұтады. Абай мен Тоқайдың тікелей шығармашылық қатынаста болғанын растайтын дерек жоқ. Абайдан кейін тоғыз жыл өмір сүрген Тоқайдың қолына оның 1909 жылғы жинағы түсті ме, түспеді ме - жауабы жоқ сауалдың бірі осы. Әйтсе де, Қазақстанда, атап айтқанда Текеде (Орал) 12 жыл тұрған зерделі де алғыр ақынның қазақ поэзиясымен таныстығына шүбәсіз сенеміз. Екі түрлі аймақта, екі түрлі ортада ғұмыр кешкен бұл екі алыптың бірін-бірі көрмесе де, шығармашылық бағытында үндестік, сарындастық сезілмейді емес. Ол көбінесе, туындыларының халықтық сипатынан, гуманистік лебіздерінен, замандастарын өнер-білімге шақыру ниетінен өрбіген өлеңдерінен байқалады. «Жазғаным көпшілікке ұнар ма екен? Ұнаса, ұғынатын болар ма екен?..» - деп келетін Тоқай тармақтары [[Абай Құнанбайұлы|Абай]]дың бозбалаларға арналған сөздерімен астасып жатыр: «Мұны жаздым ойланып, Ойда бардан толғанып, Кірсе ішіңе оқи бер, Бозбалалар, қолға алып...»

Абай мен Тоқайдың табиғат құбылыстары, өмір мен елім жайындағы тебіреністерінде біріне-бірі жуықтайтын, үндесетін кестелі тармақтар аз емес. Абайдың татар жұртшылығы алдындағы биік беделін біз Тоқайдың ізбасарлары айтқан пікірлерден, баспасыз бетінде жарияланған мақалаларынан айқын аңғара аламыз. Ол үшін Ғалымжан Ибрагимов тың, Шейх зада Бабичтің, Ғұмар Башировтық, Мұхамед Ғайнуллиннің, Сибғат Хакимнің, ХатипУсмановтың, басқада татар ақын-жазушыларының, ғалымдарының лебіздеріне құлақ тұру әбден жеткілікті. Тіпті, Мұхтар Әуезовтың «Абай жолы» эпопеясының татар тіліне аударылуының езі ұлы ақын тұлғасын тереңірек ұғынуға үлкен әсерін тигізгені хақ. Абай туындыларының татар шалануына келсек, библиограф. көрсеткіштердегі деректерге қарағанда, Абай өлеңдерінің татар тіліне тәржімелеп, жеке кітапша болып басылуы 20- ғасырдың қырқыншы жылдарының екінші жартысына тұспа-тұс келеді. Мыс., «Абай өлеңдері мен поэмалары»деген жинақ Москва-Қазанда 1946 ж. 75 бет көлемінде басылып шыққан. Сонан соң келесі, 1947 ж. тағы да «Өлеңдері мен поэмалары» деген атпен 74 бет көлемінде Қазанда басылған. Аударған М. Мақсұт. Алпысыншы жылдарда татар әдебиетінің классигі Хасап Туфен Абайдан жасаған аудармасын «Социалистік Татарстан» газетінің 1962 жылғы 20 желтоқсанындағы санында жарияласа, «Совет әдәбияты»журналы өзінің 1963 жылғы бірінші санында Абайдың екі өлеңімен Зәки Нұри тәржімесі арқылы таныстырған. Татар қаламгерлері Абай мұрасын халыққа неғұрлым толық таныстыру бағытында, әсіресе, соңғы он шақты жылда айтарлықтай қызмет атқарды. Осының нәтижесінде татар оқырмандарының қолына Абайдың бір томдығы тиді. Ол «Өлеңдер мен поэмалар жинағы» «Хикмәтлә сүз» деп аталады. Абай татарша қалай сөйлейді? Ақын өлеңдерін қос тілде қатар келтірмей-ақ, тәржімелеген күйінде ғана оқып көрейік:

 

 

:Ақылына нұр кунмаса,

Татар тіліндегі бір томдыққа Абайдың «Ескендір», «Масғут» поэмалары енгізілген. Екеуін де аударған М. Мақсұт. Ал, «Хикмәтлә сүз» Л. Хамидуллин тәржімесінде берілген. Абай және оның құдыр етті поэзиясы жайлы Сибғат Хакимнің алғы сөзі татар оқырманының ой кекжимегін кеңейтіп, түсінігін тереңдете түскен. Алғы сөз ақын тілімен жазылған. «Абай өлеңдерінің қазақшадан татаршаға тәржімелерін оқып шыққан соң, өзінен-өзі: «Бұл әдебиеттің негізі нендей және сол әдебиеттің негізін салушылар кімдер?» деген сауал туды. Бір кезде осындай ой Тоқайдан соң да менің басыма келген еді. Пушкиндер, Шевченко, Абай, Тоқайлар осылай ойландырады. Олар үшін айырым тақырып, айырым мәселе, тұрмыстың нендей бір олағы жоқ, ұлт бір жәмиғат бар, ел бар, халық бар. Кеңілде-халық, оның тарихы, тағдыры» деген. Сибғат алғы сөзі осылай басталады да, одан әрі Абай туындыларының қадір-қасиеті, ұлттық сипаты, мазмұнының байлығы мен тереңдігі, өрнектерінің бейнелілігі жайындағы ойларға жалғасады<ref> Абай. Энциклопедия. – Алматы: «Қазақ энциклопедиясының» Бас редакциясы, «Атамұра» баспасы, ISBN 5-7667-2949-9</ref>

==Пайдаланған әдебиет==