Арқалық (қала): Нұсқалар арасындағы айырмашылық
Content deleted Content added
Өңдеу түйіні жоқ |
Өңдеу түйіні жоқ |
||
28-жол:
|ішкі бөлінісі =
|әкімі = Теміржан Төлеубайұлы
|құрылған уақыты = 1956
|алғашқы дерек =
|бұрынғы атаулары =
|статус алуы = 1965
|жер аумағы =
|климаты =
41-жол:
|конфессионалдық құрамы =
|этнохороним =
|телефон коды = 71430
|пошта индексі = 110300
|пошта индекстері =
|ортаққордағы санаты =
|сайты = http://www.arkalyk-kostanay.kz
|сайт тілі = kk
}}
62-жол:
Арқалықтың [[1989]] белсенді тұрғындарына Торғай облысы [[1990]] жылдың тамызындағы республиканың басқаруына арқасында үндеуіне қайта құрастырылған Торғай обласының қалпына келтіруі бойынша оргкомитет құрастырылып,Арқалық жаңадан облыстық орталық болған болды.
<ref name=source1> [[Қазақ энциклопедиясы]] I том</ref>
== Географиялық орналасқан жері ==
Арқалық қаласы 1956 жылы құрылған, Қостанай облысының оңтүстік жағында орналасқан. Қала Қостанай облысының Амангелді ауданымен, Ақмола облысының Жарқайың ауданымен, Қарағанды облысының Ұлытау ауданымен шектеседі.
Жер бедері. Қала аумағы негізінен Қазақ жазық бедерімен сипатталады. Жергілікті жер шығысында Терісаққкан, батысында Ашутасты өзенінің арасындағы жазықта, Торғай үстірті манында орналасқан. Қаланың шығыс бөлігінде (403м) ең биік, Ақжар өзенінің жазығы бойынша негізгі абсолюттік (305м) төменгі белгілері байқалады. Ауданың абсолюттік белгісі 330-380м болып табылады.
Топырағы. Арқалық қаласы құрғақ дала аймағында орналасқан. Қаланың солтүстік (көп) бөлігі сарғылт шағын аймағына жатады, аймақтың оңтүстігі –теңбілденген сортаң ашық сарғылт топырақтан тұрады. Қаланың жалпы жерінің аумағы 1558,7 мың га құрайды. Ауылшаруашылығы жер-суының аумағы 1516,9 мың га, оның ішінде 355,1 мың га, немесе 23,4% - егістік, 1148,8 мың га (75,7%) – жайылым жерін алып жатыр. Арқалық қаласының жері өзінің табиғи ерекшелігіне қарай негізінде ауылшарушылық жерінен (97%) тұрады, орман ауданы мен көгалдандыру алаңдары қаланың жер қоры құрылымында небары 0,36%, су асты және саз батпақ 0,53%, әр түрлі қажеттіліктерге 2,11% құрайды.
Өсімдігі. Қаланың солтүстік бөлігінде көбінесе қызыл селеу және әр түрлі шөпті қара топырақ, оңтүстік бөлігінде топырағы ашық қоңыр бетегелі-селеу және жусан шөпті болып келеді.<ref>[http://arkalyk-kostanay.kz/kaz/geo_kaz/ Арқалық қаласы әкімнің интернет-ресурсы]</ref>
== Табиғи ауа-райы жағдайы ==
Ауа райы шұғыл континенттік. Қысы салқын, жазы ыстық. Жылдық жауын-шашын мөлшері 270 мм, қаңтарда орташа температура 17 С градус, шілдеде 21-24 С градус. Вегетациялық кезеңі 170-180 тәулікке, жер бедерін қардың жабуы 139 күнге созылады.<ref>[http://arkalyk-kostanay.kz/kaz/tabigat_kaz/]</ref>
== Аймақта экономиканың мамандануы ==
Өнеркәсіп жалпы қалалық қорларын қалыптастыру кезінде басымды сала болып табылады. Қалада тау-кен қазушы, өңдеуші өнеркәсіп кәсіпорындары жұмыс жасап жатыр, тау-кен өңдеу өнеркәсіптері және электр энергиясын, газ және су өндіру мен тарату жөніндегі кәсіпорындар қызмет етеді. Қазіргі заманғы көп салалы өнеркәсіп заманауи ірі, орта, шағын кәсіпорындардан тұрады.
45 кәсіпорын өнеркәсіп өнімдерін өндірумен айналысады, соның ішінде қызмет негізгі түрі «өнеркәсіп»-пен 10 кәсіпорын.
Шағын Арқалық қаласының өзіндік ерекшелігі негізгі саның бар болуы, қала құрылысының және өмір салтының артықтылығы болып табылады. Жетекші қала құрушы ірі кәсіпорын – «Қазақстан Алюминийі» АҚ филиалы Торғай боксит кеніш басқармасы кәсіпорны. 2011 жылдың 1 қаңтары жағдайы бойынша кәсіпорын жұмысшыларының саны 1073 адамды құрады. Кәсіпорын бокситтерді және отқа төзімді сазбалшықтарды өндірумен айналысады. Павлодар алюминий зауытына - бокситтер, Ресейге - отқа төзімді сазбалшықтар шикізаттары жеткізіліп жатыр. Ауыл шаруашылығы – қаланың материалдық өндірісінің екінші жетекші саласы болып табылады. Ауылшарушылық тауарларын өндіруімен 30 ЖШС, 334 шаруа қожалығы, және 5 мемлекеттік кәсіпорны айналысады.
Арқалық қаласы бойынша 2010 жылы орташа еңбекақы мөлшері 2009 жылға қарағанда (40221 теңге) 10,6% өсіп, 44488 теңгені құрады.<ref>[http://arkalyk-kostanay.kz/kaz/economic_maman/]</ref>
== Оқулықтар қала мекемесі ==
Line 79 ⟶ 97:
* Орталық мектеп №10
2000 жылға орта мектептер №7,9,11 жабық болатын.
== Сыртқы сілтемелер ==
* [http://www.arkalyk.kz Арқалық қаласының ресми сайты]
Line 88 ⟶ 107:
{{Cities of Kazakhstan}}
[[Санат:Қазақстан қалалары]]
| |||