Уикипедия

Жүгері: Нұсқалар арасындағы айырмашылық

Тарихын шолу
← Ескірек өңдемеЖаңарақ өңдеме →
Content deleted Content added
VisualWikitext
ш r2.7.1) (Боттың үстегені: yi:קוקורוזע
ш r2.7.2) (Боттың үстегені: ckb:گەنمەشامی; косметические изменения
18-жол:
[[Сурет:Field, corn, Liechtenstein, Mountains, Alps, Vaduz, sky, clouds, landscape.jpg|thumb|right|[[Лихтенштейн]]дегі жүгері алаңы]]
Жүгері - дақылдардың бірі.
[[Еуропа]]лықтар [[Оңтістік Америка|Оңтістік Американы]]ны ашқан кезде «манс» деп аталатын, осы күнгі жүгері дақылдарын кездестірген. Оның алғашқы өкілін Еуропаға [[Христофор Колумб]] әкелген. Бұл данасын Х.Колумб испан короліне сыйға тартады. Ал біздің жүгерінің алғаш орныққан жері [[Молдавия]] болған. Дала ауылына кең таралуына оның мол өнім, көк балаусаны аса көп беруі де себепші болды. Бір жылдық астық тұқымдас жылылықты сүйетін өсімдік. Дара жынысты, бір үйлі өсімдік. Жүгері 12-140 С-та қаулап өседі. Аталық гүлшоғыры – собық. Тамыр жүйесі – шашақ, қосалқы тамырлары болады. В,Е дәрімендері, техникалық май, линолеум, желім, жасанды жібек алынады. [[Азот]], [[фосфор]] тыңайтқыштары қажет.
<ref name=”source1”> [[Қазақ тілі терминдер сөздігі]] I том </ref>
 
54-жол:
Source: [http://faostat.fao.org/site/567/DesktopDefault.aspx?PageID=567#ancor Food And Agricultural Organization of United Nations: Economic And Social Department: The Statistical Division]
|}
Басқа да астық тұқымдастар секілді піскен жүгері дәні өте қоректі келеді, оның құрамында: [[Углеводтар|углевод]], [[БЕЛОК|белок]], [[май]], [[Калий|калий]], [[фосфор]], [[Магний|магний]], [[КАЛЬЦИЙ|кальций]] т. б. минералдық тұздар, витаминдер бар. Азықтық жүгері дәнінен [[Ұн|ұн]], әр түрлі жарма, ал жүгері жармасынан — жүгері үлпілдегі, [[үлпек дән]] және қытырлауық «таяқша» алынады. Жүгері үлпілдегі , үлпек дәні және қытырлауық «таяқша » — қосымша баптаулы қажет етпейтін дәмді тағам.
Организмге жақсы сіңеді. Оны үш мезгілгі аста: шай, суп, қуырылған нан қосылған сорпа, [[Компот|компот]], [[Шырын|шырын]], [[Кисель|кисель]], [[простокваша |простокваша]], [[Айран|айранмен]] т.б. жеуге болады. Ол әсіресе балаларға пайдалы (ыстық сүтке қосып береді). Құмшекер себілген жүгері үлпілдегі мен тәтті қытырлауық «таяқшаны» ет-женді және тез толатын адамдарға, сондай-ақ қант диабетімен ауыратындарға жеуге болмайды. Жүгері үлпілдегін, «таяқшаны» үлпек дәнді құрғақ жерде сақтаған жөн. Егер үлпілдек жұмсаңқырап кетсе оны духовкаға салып келтіреді. Дымқыл тартқан үлпілдек тез көгеріп, жеуге жарамайды.
 
=== Жүгері үлпілдегінен жасалған шелпек. ===
[[Жұмыртқа|Жұмыртқаның]]ның ағын бөлек алып, әбден көпіргенше шайқайды, содан кейін <sup>3</sup>/<sub>4</sub> стақан құмшекерге жартылай ванилин ұнтағын қосып, жұмыртқа ағына жайлап себелей отырып араластырады. Бұған 2 стакан [[үлпілдек]], жуылып, кептірілген жарты стакан [[Мейіз|мейіз]] қосып, осылайша әзір болған қамырлы жақсылап май жағылған ыстық қаңылтыр табаға салып, онша қызбаған духовкаға 30—40 минут қойып, қызыл-күрең тартқанша пісіреді. Әзір болғанда, оны қалақпен алып, тәрелкеге салады. Оңтүстік аудандардың көпшілік жерінде жүгері ұны мен жармасынан ұлттық тағам әзірленеді. [[Молдавия]] мен [[Кавказ|Кавказда]]да жүгері ұнынан не оның майда жармасынан ''мамалыг'' деген дәмді тағам жасайды. Ол үшін жүгері ұнын не жары асын суға қайнатып, әзір болған қою ботқаға сүт қосып жейді. Пісірілген
ботқаны қалыңдығын 5—6 ем етіп орамалап, суытыл, кептіргеннен кейін нан орнына үзіп жейді. Жүгері жармасының ботқасы. Қайнаған суға не сүтке жарма сеуіп, отты жайлап жарып, үнемі араластыра отырып 20—25 минут қайнатады. Дастарқанға қояр алдында сары май қосады. 1 стакан жармаға 2 стакан су не сүт, жарты шай қасық
тұз, әркім қалағанынша сары май мен құмшекер қосады. Жүгерінің сүттеніп-балауызданып піскен собығын үй асханасында тәттіленген шағында жинап пайдаланады. Жүгерінің собығын тұзды суға қайнатып (1 —1,5 сағат пісіреді), піскен собықты ыстықтай дастарқанға қояр алдында, оған сары май жағалы.
=== Май қосылып консервіленген жүгері. ===
Жүгеріні (тұтас дәнімен консервіленген) табаға не кастрюльге салып, қайнауына жеткізеді. Дастарқанға қояр алдында жүгеріні кепсермен сүзіп алып, май жағалы.
1 банка консервіге 2 ас қасық сары май қажет. Қантты жүгеріден жасалған суп-пюре. Бір банкадағы (350 г) жұтеріні кепсермен сүзіл. суын ағызады да, дәнін ет тартқыштан өткізіп, кастрюльге салып, үш стакан су құнды. Жүгері пюресі бар кастрюльді отқа қайнағанша қояды. Осыдан кейін 2 ас қасық бидай ұнына 2 ас қасық сары май, ыстық сүт (2—3 стақан — дәмі татығанша) қосып, қайнауына жеткізеді де, бұған алдында әзірленген жүгері пюресін араластырып, 15—20 минут пісіреді. Дайын қоспаны електен езгілеп
өткізіп, ысытыл, тұздай (дәмі татығанша), 2 ас қасық сары май қосады. Супты дастарқанға қоярда қуырылған нан не жүгері үлпілдегін салады.<ref>Шаңырақ : Үй-тұрмыстық энциклопедиясы. Алматы : Қаз.Сов.энцикл.Бас ред., 1990 ISBN 5-89800-008-9</ref>
 
== Пайдаланған әдебиет ==
<references/>
{{stub}}
{{wikify}}
{{Link GA|eo}}▼
 
[[Санат:Үй-тұрмысы]]
[[Санат:Шаңырақ]]
[[Санат:Дақылдар]]
 
{{Link FA|ast}}
{{Link FA|sk}}
▲{{Link GA|eo}}
 
[[af:Mielie]]
Line 99 ⟶ 100:
[[ce:ХьаьжкIа]]
[[chr:ᏎᎷ]]
[[ckb:گەنمەشامی]]
[[cs:Kukuřice setá]]
[[cy:Indrawn]]
«https://kk.wikipedia.org/wiki/Жүгері» бетінен алынған