Нинся: Нұсқалар арасындағы айырмашылық
Content deleted Content added
Жаңа бетте: (Нинся-Хуэй Қытайдың солтүстігіндегі автономды ауданы), (Ningxia; Ningsia; HuiAutonomous Region of Ningxia). Халқы... |
Өңдеу түйіні жоқ |
||
1-жол:
[[Сурет:Ningxia.png|right300px|thumb| Нинся территориясы]]
([[Нинся-Хуэй]] [[Қытайдың]] солтүстігіндегі автономды ауданы), (Ningxia; Ningsia; HuiAutonomous Region of Ningxia). Халқы: 5 620 000 адам (2000). [[Шэньси]] және [[Ганьсу ]]провинцияларымен, Ішкі [[Моңғолия]] автономды аудандарымен шекаралас. Ауданы: 66 400 км. [[Ұлы Қытай қорғаны]] оның солтүстік-шығыс шекарасымен қатар өтеді. Әкімшілік орталығы: [[Иньчуань]]. Аудан территориясы 13ғ. басында[[ Шыңғыс Хан]] жаулап алған көне тангуттар корольдігі астанасының жеріне дәл келеді. Ауданның біраз жері халқы аз шөл дала, кең дала [[Хуанхэнің]] солтүстігінде сан ғасырлық көш-қон жүйесі бар; көптеген каналдар ұрпақтан ұрпаққа жалғасып салынған.
==Тарихы==
Шамамен III ғасырдпа Қытай империясынның құрамына Цинь әулетi мерзiмiнде автономды ауданның аумағы ендi. Хань және Таңның әулеттерiнiң өлкесiндегi мерзiмге iрi қалалар негiзделiп, Суна әулетi бақылайтын тайпалар тангутскиенiң XI ғасыдың аяғында аумағы Сяолардың Батыс әулеттерiне шекараларда негiзделген. Иньчуаняны XIII ғасырда жаулап алғаннан кейін Шыңғысханға бағынады. Маңғолдардың кеткені олардың ықпалы қысқартылды, Нинсяға батысынан түркi тiлдi мұсылмандарды кiре бастады. XIX ғасырда мұсылман көтерiлiсі болды.
Нинся 1914 жылы Ганьсу провинциясымен қаланған. 1928 жылды Нинсяда қайта бөлiну болды және дербес провинция болып қалыптасады. 1914-1928 жылдары Цинхай, Нинся және Ганьсу провинцияларын Ма атты үш ағалар басқарды (кейбір әдебиетте "солтүстiк-батысты Ма" деп аталады). Нинся басқарған Хункуй Ма милитарист және Гоминьданға жататын мұсылман болды. 1958 жылы Нинся ҚХР-дың автономды ауданының мәртебесiн ресми түрде алды. Нинсяға 1969 жылы АРВМ-ның бiр бөлiгi қосылды, бiрақ ол жерді 1979жылы керi қайтарды. Нинся қазiргi аумағы - Шыңғысханмен XIII ғасырда тартып алынған Хуэйский автономды ауданы Тангут хандығымен дәл келетiн территория.
== Экономикасы ==
2009 жылдағы ауданның ҰЖТ-сы 133,4 миллиард юаньге жетті, салыстырмалы бағада, алдыңғы жылға қарағанда өсу пайызы - 11,6% құрады. Жалпы қаржы табыстары 19,61%-ға өстi және 21,3 миллиард юань құрады.
== Көліктер ==
=== Әуежайлары ===
* Аэропорт Хэдун Иньчуаня (银川河东机场)
* Аэропорт Хэлашань Иньчуаня (银川贺兰山机场)
* Аэропорт Чжунвэй Сяншань (中卫香山机场)
* Аэропорт Гуюаня (固原机场)
* Аэропорт Ухай (обслуживает северную часть)
=== Көпірлер ===
Көліктер көпірі [[Хуанхэ]] - Таолэ (陶乐黄河大桥) арқылы.
=== Автожолдар ===
* [[Годао 109]]
* [[Годао 110]]
* [[Годао 211]]
* [[Годао 307]]
* [[Годао 309]]
* [[Годао 312]]
=== Теміржолдар анықтамасы ===
* Баотоу-Ланьчжоу теміржолы (包兰铁路)
* Бао-Чжун теміржолы (宝中铁路)
== Халқы ==
[[Сурет:YinchuanMosque.jpg|thumb|left| [[Иньчуань|Иньчуане]]дегі мешіт]]
Нинся — көпұлтты аймақ. [[2009 жыл]]дың басында 6,22 млн халқын, [[ханьцылар]] - 62 %, [[титульды ұлты]] , [[хуэйцзу]], 34 %, яғни 1/3-і. Барлығы аймақта 1/5-і ҚХР хуэйцтері. Халықтың көпшілігі солтүстік аймақта өмір сүреді, орталығы аздап қонысталған, ал оңтүстігінде өте аз.
Ең үлкен халықтың тығыздығы:
* [[Иньчуань]] - 260,5 адам/км<sup>2</sup>;
* [[Шицзуйшань]] - 150,4;
* [[Гуюань]] - 110,1;
* [[Учжун]] - 65,9.
== Әкiмшiлiк аумақтары ==
Автономды аймақ 5 қалалық округтерге бөлінеді.
{| class="wikitable" style="font-size:90%;" align=center
|-
! Карта
! №
! Қазақша аты
! Қытайша аты
! [[Пиньинь]]
|-
|rowspan=6|[[[[Сурет:Ningxia prf map.png|300x300px]]
|----------
|1
|[[Иньчуань]]
|银川市
|Yínchuān Shì
|----------
|2
|[[Шицзуйшань]]
|石嘴山市
|Shízuǐshān Shì
|----------
|3
|[[Учжун]]
|吴忠市
|Wúzhōng Shì
|----------
|4
|[[Чжунвэй]]
|中卫市
|Zhōngwèi Shì
|----------
|5
|[[Гуюань]]
|固原市
|Gùyuán Shì
|}
== Тағы да қараңыз ==
* [[Мэнцзян]]
* [[Тангуттар]]
{{commons|Ningxia}}
== Сілтемелер ==
* [http://www.nxny.gov.cn/ Нинся үкіметінің аудандық ресми сайты(қыт.)]
* [http://muhranoff.ru/342/ Нинся muhranoff.ru да ]
* [http://www.muztagh.com/images/map/map-of-ningxia-large.jpg Карта]
[[ace:Ningxia]]
[[ar:نينغشيا]]
[[bg:Нинся-хуейски автономен регион]]
[[bo:ཉིང་ཤ་ཧུའི་རིགས་རང་སྐྱོང་ལྗོངས།]]
[[ca:Ningxia]]
[[cs:Ning-sia]]
[[cy:Ningxia]]
[[da:Ningxia]]
[[de:Ningxia]]
[[en:Ningxia]]
[[eo:Ningŝjao]]
[[es:Ningxia]]
[[et:Ningxia]]
[[eu:Ningxia]]
[[fi:Ningxia]]
[[fr:Région autonome huí du Níngxià]]
[[gv:Ningxia]]
[[hak:Nèn-ha]]
[[he:נינגשיה]]
[[hi:निंग्श़िया]]
[[hu:Ninghszia]]
[[id:Ningxia]]
[[it:Ningxia]]
[[ja:寧夏回族自治区]]
[[ka:ნინსია-ხუეი]]
[[ko:닝샤 후이족 자치구]]
[[lt:Ningsia]]
[[mr:निंग्स्या]]
[[ms:Ningxia]]
[[nl:Ningxia]]
[[nn:Ningxia]]
[[no:Ningxia]]
[[pl:Ningxia]]
[[pnb:ننگزیا]]
[[pt:Ningxia]]
[[ro:Ningxia]]
[[sco:Ningxia]]
[[sh:Ningxia]]
[[sr:Нингсја]]
[[su:Ningxia]]
[[sv:Ningxia]]
[[sw:Ningxia]]
[[th:เขตปกครองตนเองหนิงเซี่ยหุย]]
[[tl:Ningxia]]
[[tr:Ningxia Huizu Özerk Bölgesi]]
[[ug:نىڭشيا خۇيزۇ ئاپتونۇم رايونى]]
[[uk:Нінся-Хуейський автономний район]]
[[vi:Ninh Hạ]]
[[war:Ningxia]]
[[xal:Нинша]]
[[zh:宁夏回族自治区]]
[[zh-min-nan:Lêng-hā Hôe-cho̍k Chū-tī-khu]]
| |||