Жетіру: Нұсқалар арасындағы айырмашылық
Content deleted Content added
ш {{Суретсіз мақала}} үлгісін үстедім |
Өңдеу түйіні жоқ |
||
8-жол:
#[[Рамадан]].
Тарихшылар Жетірудың арғы тегін ежелгі түркі тайпалары ([[телеу]], [[рамадан]], [[тама]], [[табын]], [[кердері]], [[керейт]], [[жағалбайлы]]) бірлестігімен байланыстырады. Қазақ руларының тарихына қатысты зерттеулерде Жетіру [[Тәуке хан]] кезінде осы атпен топтасқан қауымдастық деп түсіндіріледі. Сондай-ақ Қартқазақ деген атпен де белгілі болған.
Тарихи дәйектерге зейін жіберер болсақ, Жетіру бірлестігіне енетін тайпалардың түп-тегі көне замандарға кететінін байқар едік. Халық аңыздарында Жетірудың үлкені боп есептелетін телеу атауына ұқсас бірлестік атын [[Алтай]] тарихынан кездестіреміз. Көне [[қытай]] жазбаларында, 5 ғ-дан бастап қазіргі [[моңғол]] жерін мекендеген түркі тілдес көшпелі жұрттар Төле (Төлес) елі деп аталатыны айтылады. “Таң әулеті мәліметтерінің жинағы” атты қытай дерекнамасының дәйегінше, осы бірлестік құрамындағы сяңто, қиби, хуйхэ, дубо, гулигән, доләңгә, пугу, байегу, тунло, хуңбу, сыңзие, хуса, си, адие, байси секілді жұрттардың бәрі телелерге бағынған. С.Кляшторныйдың жазуынша, теле тайпасының біраз бөлігі 6 ғ-ға дейін-ақ [[Қара теңіз]] бен [[Кавказ|Кавказдың]] теріскейіне қоныс аударған. Осы деректер теле (телеу) бағзы замандардан жеткен атаулар сілемі емес пе екен деген топшылауға мүмкіндік береді. Теленің бір сілемі [[қырғыз|қырғыздарға]] да сіңген. Оларда шеклік бірлестігінің бір тармағы төлес деп аталады. [[Тыва]] халқының құрамынан да теле руын кездестіреміз. Сондай-ақ, Жетіру құрамындағы кердерінің әуелгі тарихын ғалымдар б.з.б. 2 ғ-да ғұндардың жойқын шабуылына ұшыраған юечжи тайпасынан таратуға пейіл танытады. Көне қытай жазбалары бойынша, бұрын шығыс Ереңқабырға төңірегін қоныс еткен юечжилердің (оны Қытайда тұратын қазақ оқымыстылары “иүзлер” деп аударады) көп бөлігі сол үркіншілікпен [[Әмудария]] алқабына дейін ауады. Олар Қытай дерекнамасында ұлы (юечжилер) иүзлер, ал көшіп кете алмай ата қонысында қалғандар кіші юечжилер (иүзлер) деп аталған. Әмудария жаққа жеткен юечжилерді Еуропа тарихшылары кидарит [[ғұн|ғұндар]] деген атпен таныды. Сол кидариттерден кердері атауы туындаған.
| |||