Уикипедия:Алғашқы мақала: Нұсқалар арасындағы айырмашылық
Content deleted Content added
Ержан Әбіш (талқылау | үлесі) Өңдеу түйіні жоқ |
Өңдеу түйіні жоқ |
||
1-жол:
{{shortcut|ВП:РДБС|ВП:СТАРТ}}__NOTOC__
{{ambox|text=Бұл қысқаша нұсқаулық сізге алғашқы мақалаңызды жазуға және талаптарға сай дайындауға көмекші болады.|text-small=Жобаға қатысқаныңыздан оң әсер алатындығыңызға үміттенеміз.}}
: Мақала жасауда жәрдем болатын тағы бір баламалы нұсқаулық'''[[Википедиа:Мақала шеберханасы | мақала жасау шеберханасы]]'''.
=== Жаңа мақаланы тез жасап шығару ===
Мақаланың атын теріп, бетті бастау батырмасын шертіңіз. Егер мұндай тақырыптағы мақала Википедиада жоқ болса, сізге осы бетті бастауға ұсыныс беріледі. Алайда осы нұсқаулықты соңына дейін оқуға кеңес береміз. Қосымша ақпарат: [[Википедиа:Мақаланы қалай жасауға болады|мақаланы қалай жасауға болады]].
<div style="text-align: center; font-size: 95%; margin-bottom:.5em;"><inputbox>
type=search
width=90
buttonlabel=Жаңа мақала жасау немесе Википедиада бар мақалаға көшу
searchbuttonlabel=Толық мәтінді іздеу
break=yes
</inputbox>
</div>
=== 1-ші қадам. Мақалаға тақырып таңдаңыз ===
Өзіңіз қызығатын бір тақырып таңдаңыз. Таңдаған тақырыбыңыз белгілі бір қоғамдық мүдделерге қатысты болуы тиіс. Мысалы, өзіңіздің мысығыңыз жайлы немесе атағы онша жайылмаған мектептің рок-тобы жайлы мақалаларды жазу мүлдем қажет емес. Сонымен бірге қоғамдық маңызы бар, актуальды тақырып таңдап, алайда бұл тақырыпта өзіңіз қызығушылық танытпасаңыз, нәтижесінде жақсы мақала шығатыны күмән тудырады. Таңдаған тақырыбыңыз бұрыннан таныс болуы маңызды емес, тек қана зерттеу жұмыстарын жүргізіп, тақырыпты ашуға ықыласыңыз бар болса жеткілікті. Сенімді ақпараттың көзін бастапқыда ашып алу дұрыс болады. Егер мұндай сенімді ақпарат жоқ болса, мақаланы жазуға да негіз болмайды. Мақала[[Википедиа:Маңыздылық|маңыздылық критерияларына]] сай болмаса, [[Википедиа:Бетті жою критериялары#Маңыздылығы аз|жою]] бетінде жариялануы мүмкін.
''Толығырақ қараңыз, [[Википедиа:Википедиа не болып табылмайды|Википедиа не болып табылмайды]], және [[Википедиа:Тексерілмелі|ақпарат дереккөздерін қажет етеді]].''
=== 2-ші қадам. Осындай мақала Википедиада бар ма? ===
Таңдаған тақырыбыңыздың маңызды сөздерін [[Википедиа:Іздеу|іздеу аясы]]арқылы іздеу жұмысын жүргізіңіз. Егер сіздің мақалаңыз жарияланып қойған болса, беттің үстіңгі жағындағы «өңдеу» батырмасын шертіп, дайын мақалаға толықтырулар мен өңдеулер жүргізе аласыз.
=== 3-ші қадам. Мақалаңызға атау таңдаңыз ===
Википедиадағы мақалалар атаулары бірінші жақта атау септігінде болады. Мысалы:[[Бекініс мұнарасы]], [[Үй күзететін ит]].
* Мақала атауы өз ретімен жазылады: «<s>мұнара бекінісі</s>», «<s>ит үй күзететін</s>» сияқты емес.
** Адамдар жайлы мақалаларда адамның аты-жөні атынан басталады, мысалы: [[Михаил Юрьевич Лермонтов]]; [[Уильям Шекспир]]. Соынмен бірге толық аты-жөнін көрсету міндетті болып табылады. <small> Алайда лақап аттар мен ойдан шығарылған кейіпкерлердің аттары өзгеріске ұшырамай сол қалпында қалады: [[Марк Твен]], [[Гарри Поттер]] т. б. </small>
* «ё» әріпінің орнына «е» әріпін жазуға болмайды.
* Егер атау бір мағынадан көп мағынаға ие болса, жақша ішіне түсіндірмесін көрсетіп кету абзал, мысалы: [[Агония (фильм)]], [[Мәскеу (футбол клубы)]].
* Күрделі атау таңдау ережелерінен қорықпаңыз: егер сіз қателік жасасаңыз, кәсіби қатысушылар мақала атауын өзгерте алады.
Айтпақшы, тіркелу жасағаннан кейін, 4 күн өткен соң техникалық мүмкіндіктерге ие боласыз [[Википедиа:Атауын өзгерту|Мақала атауын өзгерту]].
''Толығырақ қараңыз [[Википедиа:Мақалаға атау таңдау|мақалаларға атау таңдау]] және [[Википедиа:Жоба:Тұлғалар|тұлғалар жайлы мақалаларға атау таңдау]].''
=== 4-ші қадам. Мақала жасау ===
[[Википедиа:Іздеу|іздеу аясы]]на керекті атауды енгізіңіз. Іздеулер нәтижелері бетінде «бетті бастау …» сілтемесін шертіңіз. Қосымша ақпарат: [[Википедиа:Мақаланы қалай жасауға болады|мақаланы қалай жасауға болады]].
=== 5-ші қадам. Мақаланы дұрыс бастаңыз ===
Википедиадағы мақалалар атауды қайталаумен және мақала бұйымына анықтама берумен басталады, мысалы: «'''Диалектикалық материализм''' — философиялық ілім ретінде...»,«'''„Хе́ллоуин“''' — танымал қорқынышты фильм …». Жақша ішінде терминнің пайда болуы жайлы мәліметті атап кетуге болады: «'''Луи́ Жан Люмье́р''' ({{lang-fr|Louis Jean Lumière}}; [[5 қазан]] [[1864 жыл]], [[Безансон]] — [[6 маусым]] [[1948 жыл]], [[Бандоль]]) — [[кинематограф]]ты ойлап шығарушысы, француз негізін салушысы…». Берілген мысалдағы сияқты адам есімінің, дүниеге келген және дүниеден өткен жерлерінің түпнұсқа атауын берген дұрыс болып саналады. Википедиада «ё» әріпінің орнына «е» әріпін қолдануға болмайтынын тағы да ескертеміз. ''(Қара: [[Википедиа:Ё]])'' сонымен бірге тире «—» тыныс белгісінің орнына дефис «-» белгісін қолдануға болмайды. Егер сіз Википедианың тұрақты қатысушысына айналсаңыз, кейін [[Википедия:Мақаланы дайындау|типографика ережелері]]сияқты пайдалы нұсқаулармен таныс боласыз.
''Тағы қараңыз [[Википедиа:ережелер мен нұсқаулар|белгі мен үлгі]], [[Википедиа:Мақаланы дайындау|типографика]], [[Википедиа:Жоба:Тұлғалар|тұлғалар жайлы мақала]] және [[Википедиа:Жоба:Кино|фильмдер]].''
=== 6-шы қадам. Мақаланың өзін жаза бастаңыз ===
Мақаланың жалпы көлемі 500 символ шамасында. Бір, екі сөйлемнен тұратын қысқа мақалалар [[Википедиа:Беттерді жою критериялары#Мақала көлемі жеткіліксіз|жойылады]]. Мақала ғылыми бірақ бәріне түсінуге ұғыңқы стильде жазылуы тиіс (т. н. [[ғылыми-көпшілік стиль|ғылыми-көпшілік]]). Википедиаға мақала жазған кезде ұстану қажет екі басты қағида бар:
# '''Бейтарап көзқарас (БҚ)'''. Мақала материалы бейтарап көзқараста баянадалып, мақала бұйымына қатысты өзіндік пікірді білдірудің қажеті жоқ екендігін алға тартады. Егер де бір мәселеге қатысты бірнеше көзқарас болған жағдайда, бұл көзқарастар мақала мәтінінде бірдей көлемде баяндалы қажет.
# '''Авторлық құқықты сақтау'''. Вики-қауымдастықтың мақсаты - тегін және бәріне қолжетерлік энциклопедия жасау болып табылады. Сондықтан да Википедиаға авторлық құқықпен қорғалған мәтінді, суретті немесе басқа да ресурстарды көшіруге тыйым салынған. Егер ресурстардың құқықтық дәрежесі анықталмаған болса, Википедиаға көшіруге тыйым салынады. Википедианың өзі лицензия арқылы қолжетімді. «[[CC-BY-SA]]».
<br />В [[:Санат:Википедиа:Таңдаулы мақала|таңдаулы мақала категориясы]] білімнің түрлі салаларына қатысты өте жақсы жазылған, жақсы безендірілген мақалаларды таба аласыз. Бұл мақалалар үздік мақалалар болып таңдалған. Осы мақалаларды үлгі ретінде қолданыңыз.
''Толығырақ қараңыз [[Википедиа:Бейтарап көзқарас|бейтарап көзқарас]] және [[Википедиа:Авторлық құқық|авторлық құқық]].''
=== 7-ші қадам. Ақпараттың дереккөзін көрсетіңіз ===
Мақаланың соңында «Пайдаланылған әдебиет» тарауын ашып, мақала жазу барысында қолданған басылым дереккөздерін тізім ретінде жазыңыз
(атауын, авторын, баспа, басылып шыққан жылы, беттер саны, ISBN). Содан кейін «Тағы қараңыз» тарауын ашып, мақала тақырыбына жақын сілтемелер тізімін жасаңыз. Мақаланың ең соң бөлігіне «Сілтемелер» тарауын құрып, мақала үшін ақпараттарды қолданған Интернет беттерін тізіп шығыңыз.
''Толығырақ қараңыз [[Википедиа:Ақпараттардың дереккөздері|ақпараттардың ашық дереккөздері]] және [[Википедиа:Суреттердің дереккөздері|суреттердің ашық дереккөздері]].''
=== 8-ші қадам. Мақаланы дүрыс безендіру ===
Вики-белгі өте қарапайым:
# Мақала мәтінін '''қою қаріппен''' белгілеу үшін үш бірдей тырнақшамен қоршау керек. Мысалы: «<code><nowiki>'''қою қаріп'''</nowiki></code>». Мақала атауы мен басты терминднр және ұғымдар қою қаріппен белгіленеді.
# ''курсивпен'' белгілеу үшін екі бірдей тырнақша қолданамыз: «<code><nowiki>''курсив''</nowiki></code>». Курсив мақаладағы мәтінді мағыналық тұрғыдан айқындау үшін қолданылады.
# Мақала тараулары бөлек жеке жолда орналасып екі (тараушалар жасау үшін үш, төрт т. б.) теңдік белгісі қолданылады, мысалы: «<code><nowiki>=== 8-ші қадам. Мақаланы дүрыс безендіру. ===</nowiki></code>».
# Википедиада азат жол бос жол арқылы бөлінеді. Азат жолдар арасында бос жол қалдырып кетіңіз.
# Тізімдер былайша бөлінеді: әр жеке жолда «#» символы қойылып, кейін тізім бөлімі жалғасады. Нөмірленбеген тізімдер үшін «*» символы қолданылады. Мысалы:
#* <code>* 1-ші пункт;<br/>* 2-ші пункт;<br/>* 3-ші пункт.</code>
# [[Гипермәтін|Ішкі сілтемелер]] (Википедианың өзге мақалаларына сілтемелер)мынандай конструкциямен көмкеріледі: «<nowiki>[[Арнаулы мақала атауы|сілтеменің көрінетін мәтіні]]</nowiki>», мысалы: <code><nowiki>[[Гипермәтін|Ішкі сілтемелер]]</nowiki></code> (''Қара: пункттің басы''). Сілтеме мен арнаулы мақала атауы бірдей болған кезде: <code><nowiki>[[XX ғасыр]]да көптеген өзгерістер болды…</nowiki></code>. Жақсы мақалада әр азат жолда 3 сілтеме орналасуы тиіс.
# [http://www.wikimedia.org Сыртқы сілтемелер] (Интернеттің өзге сайттарына сілтемелер) мынандай тәсілмен орналасады: <code><nowiki>[http://URL-адрес сілтеменің көрінетін мәтіні]</nowiki></code>. Мысалы: <code><nowiki>[http://gramota.ru/ Портал «Грамота.ру»]</nowiki></code>. Википедиада ақылы ресурстарға сілтемені орналаструға болмайды, жарнама орналастыруға қатаң тыйым салынғандығын ұмытпаңыз.
Мақала мәтінін дайындау кезіндегі соңғы кезең орфографияны тексеру болып табылады. Анықтама алу мақсатында [http://gramota.ru/ «Грамота.ру»] порталын және өзге сайттар мен құрал-саймандарды қолдануға болады. Википедиадағы мақалалар астына '''қолтаңбаңызды қалдыруға болмайтынын''' естен шығармаңыз.
''Толығырақ қараңыз [[Википедиа:Мақала қалай өңделеді|вики-белгі]], [[Википедиа:Ережелер мен нұсқаулар|стиль]] және [[Википедиа:Арнайы символдар]]; дағдылану үшін «[[Википедиа:Құмжәшік]]».''
=== 9-шы қадам. Мақалаңызды санатқа бөлу ===
Іздеуді оңтайландыру мақсатында Википедиадағы әр мақала бір немесе бірнеше [[Википедиа:Санатқа бөлу|санатқа]] жатқызылады. Мақаланы санатқа жатқызу үшін («Сілтемелерден» кейін) бос жол қалдырып, әр жаңа жолда «Санат:» сөзінен кейін тік жақша ішіне санаттарды жазу кекрек. Мысалы:
<code><nowiki>[[Санат:Квант физикасы]]</nowiki></code> немесе <code><nowiki>[[Санат:Ресей тарихы]]</nowiki></code>. <small> Тұлғалар жайлы мақалалар «Әліпби бойынша орналасқан тұлғалар» санатына(<code><nowiki>[[Санат:Әліпби бойынша орналасқан тұлғалар]]</nowiki></code>), туылған және қайтыс болған күніне байланысты санатқа (мысалы, <code><nowiki>[[Санат:2 маусымда туғандар]]</nowiki></code> немесе <code><nowiki>[[Санат:1890 жылы қайтыс болғандар]]</nowiki></code>) және елді мекен мен мамандығына байланысты санаттарға (мысалы, <code><nowiki>[[Санат:Ұлыбритания философтары]]</nowiki></code> бөлінеді. Фильмдер, компьютер ойындары мен романдар шыққан жылы мен жанрына қарай санаттарға (мысалы, <code><nowiki>[[Санат:1910 жылы шыққан романдар]]</nowiki></code>, <code><nowiki>[[Санат:1977 жылы шыққан фильмдер]]</nowiki></code> және <code><nowiki>[[Санат:Қорқынышты фильмдер]]</nowiki></code>) бөлінеді.</small> Мақалаға енгізілген санаттар беттің соңында орналасады.
<br />Мақалаға санатты енгізбей тұрып, сондай санаттың бар екендігіне көз жеткізген абзал. Барлық санаттарды [[:Санат:Барлық санаттар]]дан таба аласыз.
''[[Википедиа:Санат|Толығырақ…]]''
=== 10-шы қадам. Иервики-сілтемелерді орналастыру ===
Википедиа - дүниежүзінің оңдаған тілдерінде жарық көретін халықаралық энциклопедия. Әр түрлі тілдердегі Википедиалармен байланыс құру үшін интервики орналастыру қажет (Википедианың өзге тілдердегі мақалаларына сілтемелер). Мұны жүзеге асыру өте оңай:
# Қазақ тілінде мақала жазыңыз. Мысалы, сіз квант механикасы жайлы мақала жазып, атауын «Квант механикасы» деп атадыңыз.
# Википедианың өзге тілдердегі тарауынан осы тақырыпты тауып алыңыз.
# Мақала атауын көшіріп алыңыз. Ағылшын тіліндегі Википедиала мақалаңыздың атауы Quantum mechanics болса, неміс тіліндегі Википедиада Quantenmechanik. Егер сіз тақырыбыңыздың өзге тілдердегі аудармасын білмесеңіз, онлайн аудармашы арқылы аударып алып, іздеуді бастауға болады. Электронды сөздіктің дұрыстығына күмәніңіз болса, интервикиді қоюға асықпаңыз. Өзге қатысушылар мұны сіздің орныңызға жасайды.
# Мақалаңыздың өңдеу бетіне оралып, мақалаңыздың соңында санаттардан кейін бос бір жол қалдырып, жаңа жолға <code><nowiki>[[тілдің коды:Шет тіліндегі мақала атауы]]</nowiki></code>, тілдің коды — en ағылшын тілі, de неміс тілі, fr француз тілі және т. б. «Квант механикасы» мақаласына мысалы: <code><nowiki>[[en:Quantum mechanics]]</nowiki></code> немесе <code><nowiki>[[de:Quantenmechanik]]</nowiki></code> ораналастырыңыз.
# «Бетті сақта» батырмасын шертіңіз. Енді сіздің мақалаңызда интервики орналасқан. Интерфикиді мақаланың бетінен көре аласыз: мақала мәтінінің сол жақ бағанасында тиісті тіл пайда болады, мысалы, English, Deutsch, Français, 日本語 және т. б.
# Сілтеме дұрыс таңдалғанына көз жеткізу үшін интервикиді тексеріп алған жөн.
Назар аударыңыз! Мақала тақырыпшаңызды аудару арқылы интервикиді жасауға талпынбаңыз. Егер де сіздің тақырыбыңызға ұқсас тақырып өзге тілдегі Википедиада жоқ болса, сіздің сілтемеңіз босқа қойылған болып есептеледі. Сол себептен вики-роботтар бірнеше күн ішінде осындай жарамсыз сілтемелерді жойады.
''[[Википедиа:Интервики|Толығырақ…]]''
=== Қорытынды ===
Алдында айтылғандай, [[:Санат:Википедиа:Таңдаулы мақалалар|Википедианың таңдаулы мақала санатында]] ең үздік мақала ретінде таңдалған мақаланы таба аласыз. Тек қана мақаласы таңдаулы мақалалар қатарында орын алған қатысушы өзін нағыз википедиашы ретінде санай алады. Таңдаулы мақала бола алатын дәрежедегі мақаланы жазуға талпыныс жасап, кейін мақалаңызды [[Википедиа:Таңдаулы мақалаға үміткерлер|таңдаулы мақалалар қатарына ұсыныңыз]]. Сіздің қолыңыздан бұл келетіндігіне біз сенеміз!
''Тағы да бірнеше тиімді сілтеме:''
* ''[[Википедиа:Анықтама]] — Википедиа анықтама ресурстарының толық тізімі''
* ''[[Википедиа:Форум]] — википедиашылардың байланыс құруына арналған форум,''
* ''[[Википедиа:Скайп]] — бұл жерде жоба қатысушылардың [[Skype]]-чаттары жайлы мағлұматты ала аласыз,''
* ''[[Википедиа:ЖҚСТ]] — жиі қойылатын сұрақтар тізімі,''
* ''[[Википедиа:Әкімшілер]] — өзіңіздің сұрағыңызды қоя алатын әкімшілер тізімі.''
''Егер Википедиа сіздің көңіліңізден шықса, достарыңызға ұсынуға ұмытпаңыз!''
[[Санат:Википедиа:Нұсқау|{{PAGENAME}}]]
[[az:Vikipediya:Yeni istifadəçilərə kömək]]
[[cv:Википеди:Малтанхи утăмсем]]
[[tg:Википедиа:Барои навкорон]]
[[tt:Ярдәм:Яңа мәкалә язу]]
[[xal:Wikipedia:Шулу орх һардвр]]
| |||