Қазақ графикасы: Нұсқалар арасындағы айырмашылық

Қазақ тіліндегі дыбыстар жүйесін арнайы зерттеп, әліпби құрастырған қазақтың алғашқы фонологі[[фонолог]]і – [[Ахмет Байтұрсынұлы]]. А.Байтұрсынұлы – өзінің бүкіл саналы өмірін қазақ жазба тілін лексикалық[[лексика]]лық шұбарлықтан, басқа тілдердің синтаксистік ықпалынан тазартумен айналысып, қазақ тілі ғылымын дамытқан ірі ғұлама.

А.Байтұрсынұлы қоғам, ғылым және мәдениеттің өркендеуі [[жазу]] арқылы іске асатынын жақсы түсінді. Ғалым сауатсыздықты жою үшін әріп, [[оқулық]] мәселесін кезек күттірмейтін мәселе екенін біліп, [[1910 жыл]]дан бастап, араб жазуының қазақ тілі үшін қолайлы емес жақтарын түзеп, оны тілдің дыбыстық ерекшеліктеріне сай етіп, сингармониялық ұлттық әліпби түзеді. Сөйтіп, [[А.Байтұрсынұлы]] полиграфиялық[[полиграфия]]лық жағынан қолайлы-қолайсыз жерлерін, оқыту процесіндегі[[процес]]індегі тиімді-тиімсіз жақтарын таразылай отырып, 24 әріптен тұратын әліпби құрастырады.

Әліпбиде қазақ тіліне тән, төл дыбыстарға ғана орын беріліп, [[кірме дыбыстар]] алынбайды. Ғалым гетерогенді сипат алған емлені, әліпбиді жалпыхалықтық, ұлттық негізде қарастырады. Сондықтан [[А.БайтұрсынұлыныңБайтұрсынұлы]]ның бұл жазу жүйесін [[ұлттық қазақ жазуы]] деп атаймыз.

А.Байтұрсыновтың реформалауынан[[реформа]]лауынан кейін [[араб жазуынжазуы]]н бүкіл түркі жұрты ұлттық жазу жүйесі деп таныса да, күштеу саясаты өз дегеніне жетіп тынады. Латын жазуына қарсыларға саяси айып тағылып, тіпті заң қорғау орындары да араласа бастайды. Жаңа әліпби қабылданғаннан соң, араб әліпбиін қолданатындарға шектеу қатты болып, өкіметтің уәкілдері тарапынан бақылауда болады.

Латын жазуын қабылдағанда қол жетер нәтижеміз неде? деген тәрізді сұрақтар өз уақытында қойылғанмен, оларға жауап бұрмаланып, бүркемеленіп, басты саяси-идеологиялық мақсатты құпия қалдырып келген. [[А.БайтұрсыновБайтұрсынұлы]] реформалаған араб жазуымен тез арада, әрі жеңіл, оп-оңай сауат аша бастаған қазақ халқын тағы да жаңадан [[латын таңбасыментаңбасы]]мен қайтадан сауат ашуға мәжбүр етті. [[ХХ ғ.]] бірінші ширегінде [[Орта Азия халықтары]]ның арасында латын әліпбиіне көшу процесі үдей түседі. Сонымен қазақ жазу тарихындағы[[тарих]]ындағы [[ұлттық жазу]] мен оның [[латын графикасынаграфикасы]]на көшу кезеңдерін қарастыра келгенде мынадай қорытынды шығаруға болады. [[Латын әліпбиі|Латын графикасы]]ның қазақ қоғамында орын алуы тек саяси идеологиялық түрткіжайтқа негізделді.