Қазақ графикасы: Нұсқалар арасындағы айырмашылық

* орыс тіліндегі ''-ист'' қосымшасын тұрпатын өзгертпей жазу: ''коммунист, сотсиалист, натуралист'', ал бұл сөздерге жалғау қосылғанда ''т'' дыбысын түсіріп жазу: '' натуралис+тің'' т.б.

 

 

Осы жылдардан бастап (1938-39 жж.) [[латын графикасы]]на негізделген әліпбиді [[орыс графикасы]]на ауыстыру мәселесі қызу талқыға түсе бастайды. 1939 жылы 10 тамызда алғашқы әліпби жоба жарияланады. Жобада 40 әріп:'' а, ә, б, в, г, д, е, ж, з, и, й, і, к, л, м, н, ң, о, ө, п, р, с, т, у, ŷ, ұ, , ү,, ф, х, қ, g, ц, ч, ш, щ, ъ, ы, ь, э, ю, я''.

[[File:Ozbek tilinig.jpg|thumb|Латын графикасына негізделген қазіргі өзбек тілінің орфографиясы]]

 

Қорытындылай келгенде, ХҮІІІ ғасырдың басында [[кирил әліпбиі]]нің негізінде [[Ұлы Петр]] арнайы жасаған және орыс тілін жазуда беру үшін өте тиімді икемделген [[орыс әліпбиі]] өзге жүйедегі қазақ тілінің (кеңірек айтқанда – түркі тілдерінің) дыбыстық жүйесін беруде үлкен қиындықтар туындатып отыр. Шешілуі қиын болып отырған кедергілер шексіз деуге болады – [[орфография]]ның күрделенгендігінде сөз жоқ, ал күрделі орфография орфоэпияға, айтылымға кері әсерін тигізеді. [[Ә.Жүнісбек]] қазіргі әліпбиімізді «қазақ әліпбиі» деп атаудың еш реті жоқ дейді. Өйткені ол «қазақ әліпбиі» емес, «қазақ-орыс әліпбиі», тіптен ақиқатын айтып «орыс-қазақ әліпбиі» десе де болады деген еді <ref>Жүнісбеков Ә. Әліпби ауыстыруды жазу реформасына айналдыру керек. Орал, 2007.–32 бет</ref>.

Сондай-ақ мамандар әділ атап көрсеткендей, жазуда қазақ және орыс тілдерінің алуан түрлі ерекшеліктегі дыбыстарын таңбалау «[[фонема]]лардың шашырауына, жайылуына әкеледі». Нәтижесінде – тілдің өзіндік ерекшелігі жоғалады. Қазіргі кездегі қазақ тілі қолданылып отырған ортадағы өзгеріске ұшыраған тілдік ахуалды ескерген жөн. Егер 40-50 жыл бұрын қазақтар өздерінің ана тілдерін жетік біле отырып орыс тілін меңгерсе, кейінгі онжылдықта қазақтардың басым бөлігі балаларын орыс мектерінде оқытқан жағдайларда, енді орыс тілі арқылы ана тіліне қайту үрдісі бел алып отыр. Әрине, осындай жағдайдағы әліпбилердің ұқсастығынан қазақ тілінің нағыз табиғи айтылым [[норма]]ларын жетік меңгере қою аса қиын шаруа. Сондықтан да әліпбиді жетілдіру мәселесі, ең алдымен тілдің қазіргі кездегі жағдайына қамқорлық таныта отырып, тілді дамыту перспективасын және оны сақтау шараларын қамтиды.