Жұмыр құрттар: Нұсқалар арасындағы айырмашылық

Content deleted Content added
ш Бот: Санат:Ж дегеннен аластатты
шӨңдеу түйіні жоқ
1-жол:
[[File:Corn worm.jpg|thumb|350px|ЖҰМЫР ҚҰРТТАР]]
'''ЖҰМЫРЖұмыр ҚҰРТТАРқұрттар''', [[нематодтар]] (Nemathelmіnthes) – төменгі сатыдағы құрттар типі. Жер шарында кең тараған (теңіздер мен мұхиттарда, тұщы суларда, топырақта, [[биосфера|биосферада]]), кездеспейтін жері жоқ, сондықтан оларды [[космополиттік жануарлар]] қатарына жатқызады. Жұмыр құрттардың 5 класы бар: нағыз Жұмыр құрттар (Nematoda); [[құрсақ кірпікшелілер]] (Gastrotrіcha); [[киноринхалар]] (Kіnorhyncha); [[түкті құрттар]] (Nematorpha); [[коловраткалар]] (Rotatorіa). 27 мыңдай түрі белгілі. Бұлардың жалпақ құрттардан айырмашылығы – ішкі мүшелерінің арасында дене қуысының (схизоцельдің) болуы. Сондықтан Жұмыр құрттарды бірінші реттік дене қуысы бар жануарларға жатқызады. Денесі жіп тәрізді (грек. nematos – жіп) созылыңқы келеді. Ұзындығы 1 мм-ден 8 м-ге (Рlacentonema gіgantіssіma) жетеді. Бұлардың денесінің сырты қалың [[кутикула]] қабатымен қапталған. Ұзын, ұршық тәрізді бұлшық еті жиырылғыш келеді әрі қозу толқынын (импульсін) қабылдап, бір бұлшық еттен екіншіге өткізеді. Тері-бұлшық ет қапшығы мен ішектің арасындағы дененің алғашқы қуысы (іші сұйық затқа толы) оның жұмырлығын тұрақты түрде сақтайды, денесінің тірегі болып, зат алмасу процесіне қатысады. Ас қорыту жүйесі ұзына бойына созылған тік түтік тәрізді алдыңғы, ортаңғы және артқы ішектен тұрады. Ауыз қуысы дененің алдыңғы ұшында орналасқан, ол өңешке ұласады. [[Зәр шығару жүйесі]] протонефридиялды (зәрді тері бездері арқылы шығарады). Қан айналу және тыныс алу жүйесі дамымаған. Жүйке жүйесінің орталық бөлімін [[жұтқыншақ]] маңындағы жүйке сақинасы мен бірнеше жүйке бағаналары (ұзына бойына созылған) құрайды. Жүйке клеткалары жүйке бағаналарымен байланыса жекелеген ганглияларды құрмай, тек құрсақ жүйке бағанасында «құрсақ тізбегін» құрай дамыған. Сезім мүшелері нашар дамыған. Дара жыныстылар, арасында гермафродиттер де кездеседі. Жұмыртқалары жатынның ішінде ұрықтанады. Көпшілігі жұмыртқа салады, сонымен қатар тірідей туатын түрлері де кездеседі. Жұмыр құрттар – адам, өсімдіктер мен жануарлар организмінде де паразиттік тіршілік етеді.
<ref name="source1">"Қазақ Энциклопедиясы"</ref>
[[File:Soybean cyst nematode and egg SEM.jpg|thumb| alt=A.| ''[[Нематодтар]]''.]]
Жер шарында кең тараған. Ж. қ-дың 5 класы бар, 27 мыңдай түрі белгілі. Денесі жіп тәрізді созылыңқы келеді. Ұз. 1 мм-ден 8 м-ге жетеді.<ref>Қазақ Энциклопедиясы 7 том 2 бөлім</ref>
 
 
==Сілтемелер==
*[[Жұмыр Құрттар]]
*[[Жәндіктер]]
==Пайдаланған Әдебиет==
<references>
{{stub}}
{{wikify}}
 
 
== Пайдаланылған әдебиеттер ==
Line 11 ⟶ 23:
{{wikify}}
 
[[Санат:Қазақ ұлттық энциклопедиясы]]
[[Санат:Биология]]
[[Санат:Жәндіктер]]
[[roa-rup:Nemathelminthes]]
[[ca:Pseudocelomat]]
[[cs:Hlísti]]
[[de:Schlauchwürmer]]
[[es:Pseudocoelomata]]
[[fr:Aschelminthes]]
[[gl:Pseudocelomado]]
[[ko:대형동물]]
[[id:Nemathelminthes]]
[[it:Pseudoceloma]]
[[ka:პირველადღრუიანი ჭიები]]
[[oc:Aschelminthe]]
[[pl:Obleńce]]
[[pt:Asquelminto]]
[[ru:Первичнополостные черви]]
[[sk:Pseudocoelomata]]
[[sl:Valjasti črvi]]
[[sr:Цевасти црви]]
[[zh:囊蠕蟲]]