|
[[Сурет:Kudaiberdiev.jpg|150px|right]]
'''[[Шәкәрім Құдайбердіұлы]]''' ([[1858]]-[[1931]]) – [[ақын]], [[жазушы]], [[пәлсапа|философ]], [[тарихшы]], [[композитор]]. [[Абай Құнанбайұлы|Абаймен]] замандас әрі інісі, әрі ол негізін салған реалистік [[әдебиет]] дәстүрлерін алға апарушы ізбасары. Өзі өмір сүрген ортаның қоғамдық-саяси және өлеуметтікәлеуметтік сыр-сипаттарын керебілуде, қоғам мен адам табиғатындағы кемшіліктерді зерделеуде, туған халқына түзу жол көрсетуде Құдайбердіұлы [[Абай]] бағытын ұстанды. Шәкәрімнің әкесі Құдайберді Құнанбайдың Күнке деген бәйбішесінен[[бәйбіше]]сінен туған, яғни Абайдың туған ағасы. Шәкәрім бес жасында [[ауыл]] молдасына[[молда]]сына оқуға беріледі де онда жеті жасына дейін оқиды. Жеті жасында өкеден жетім қалған ол бұдан былайғы кезде Абайдың тікелей тәрбиесінде болады. Өскен ортасының аса бай дәстүрлері мен [[Абай]] ағасының төрбиесі табиғатынан зерек Шәкәрімнің жетімдік көрмей өсуіне ғана емес, оның таланты ақын, парасатты ой иесі болуына да зор ықпал жасады. Шәкәрімнің өзі кейінірек былай деп жазады: «Әкеміздің бір шешесінен туған [[Ибраһим]] мырза, қазақ ішінде Абай деп атайды, сол кісі мұсылманша Һәм [[орыс тілі|орысша]] ғылымға жүйрік Һәм алланың берген ақылы да бүл қазақтан белек дана кісі еді, ержеткен соң сол кісіден тағлым алып, әр түрлі кітаптарыноқып, насихатынтыңдап, азғанағылымның сәулесін сездім». Кезінде арнайы оқу орындарында оқып білім алмаса да, ез бетінше ізденіп және [[Абай]] ағасының жетекшілігімен жан сарайын байытқан Құдайбердіұлы заманында [[қазақ]] арасындағы аса білімдар адамдардың бірі болды. [[Араб]], [[парсы]], [[түрік]], [[орыс]] тілдерін жетік білді. Ол адамдар өмірін жақсартуға тырысқан ғалымдарды мысалға келтіреді. Олардың кейбіреулері адам өмірі жаратқан иесін танумен түзеледі десе, кейбіреулері [[үкімет]] жойылса, әркім өз бетімен өмір сүрсе түзеледі деді. Ал, біреулер окуоқу-біліммен, халықты ағартумен адам өмірі түзеледі деді. Біреулері бай, кедейді теңеумен түзеледі десе, біреулері тәрбиемен түзеуге болады деді. Өмірдің өзі — тіршілік таласы. Сондықтан адам өмірін жаратылыстың өзі солай жаратқан, бірін-бірі жеп, талап, таласып өмір сүрмек дегендер де болған. Шәкәрімнің өзі бұл идеялардың[[идея]]лардың ешқайсысы [[адам]] жаратылысын өзгерте алмайтынына сенімді болды.
|
