Дуррани мемлекеті: Нұсқалар арасындағы айырмашылық
Content deleted Content added
шӨңдеу түйіні жоқ |
|||
1-жол:
{{Infobox Former Country
|native_name = د درانیانو ټولواکمني
|conventional_long_name = Durrani Empire
|common_name = Durrani Empire
|continent = Asia
|region = [[South Asia|South]]-[[Central Asia]]
|country = Afghanistan
|year_start = 1747
|year_end = 1826
|p1 = Afsharid dynasty
|flag_p1 =
|p2 = Mughal Empire
|flag_p2 = Flag of the Mughal Empire.svg
|p3 = Maratha Empire
|flag_p3 = Flag of the Maratha Empire.svg
|s1 = Emirate of Afghanistan
|flag_s1 = Flag of Afghanistan pre-1901.svg
|s2 = Maratha Empire
|flag_s2 = Flag of the Maratha Empire.svg
|s3 = Sikh Empire
|flag_s3 = Punjab flag.svg
|date_start =
|date_end =
|event_start =
|event_end =
|image_flag = Flag of the Emirate of Herat.svg
|flag =
|image_coat =
|image_map = The Durrani Empire at its peak - 1761.jpg|right|200px|thumb
|image_map_caption =
|national_motto =
|national_anthem =
|capital = [[Kandahar]] (first)<br/>[[Kabul]] (second, summer capital)<br/>[[Peshawar]] (second, winter capital)
|common_languages = [[Pashto language|Pashto]]<br/>[[Dari (Persian)]]<br/>[[Hindi-Urdu|Hindustani]]
|government_type = [[Monarchy]]
|title_leader = [[List of leaders of Afghanistan|Emirs]]
|stat_year1 =
|stat_pop1 =
|stat_area4 =
|population_density3 =
|state religion = [[Sunni Islam]]
|currency =
|today = {{flag|Afghanistan}}<br />{{flag|Iran}}<br />{{flag|Pakistan}}<br />{{flag|India}}<br />{{flag|Tajikistan}}<br />{{flag|Uzbekistan}}<br />{{flag|Turkmenistan}}
}}
[[File:Kabul silver rupee under the Durrani Shahs of Afghanistan 18th century.jpg|upright|thumb|Дуррани мемлекеті дәуіріндегі 18 ғ. күміс ақша, Кабул.]]
[[File:Afghan royal soldiers of the Durrani Empire.jpg|thumb|150px|Дуррани имериясының ауған сарбазы.]]
'''Дуррани мемлекеті''' (1747 — 1818) — [[Иран]] билеушісі [[Надир шаҝ|Надир шаҝтың]] [[Афшар империясы]] ыдырағаннан кейін қазіргі [[Ауғанстан]] жерінде құрылған [[мемлекет]]. Ауған қоғамындағы әлеуметтік жағдай және сыртқы жаулардан өз жерін қорғап қалу қажеттігі жергілікті [[тайпа]]ларды бір орталыққа бағынуға мәжбүр етті. Тайпалар арасындағы билік үшін ұзаққа созылған күрестен кейін мемлекет билігі абдалы тайпасының көсемі [[Ахмад шаҝ|Ахмад шаҝ]] Дурранидің қолына тиді (1747 — 73), әрі тайпаның аты да Дуррани болып өзгертілді. Надир шаҝ империясының күйреуі, Ұлы моғолдар империясының ыдырауы және [[Орта Азия|Орта Азиядағы]] хандықтардың өзара қырқыстары жаңа мемлекет үшін аса қолайлы сыртқы саяси хал-ахуал туғызды. Ахмад шаҝ Солтүстік-батыс [[Үндістан|Үндістанға]], [[Иран|Шығыс Иранға]], [[Түркістан|Оңтүстік Түркістанға]] бірқатар жорықтар жасап, бірте-бірте қуатты мемлекетке айналды. Көптеген елдермен, соның ішінде ел тарихында тұңғыш рет [[РесейРесеймен]] және Қазақ хандығымен [[дипломатия]]лық қарым-қатынас орнатылды. [[Қытай]]ға қарсы соғысу үшін [[мұсылман]] елдерінің одағын құруға әрекеттенген Ахмад шаҝ қазақ ханы [[Абылай|Абылайға]] елші аттандырып, екі ел арасында дипломатиялық байланыс орнатылды (Байтуған би елшілігі). [[Ауғанстан|Ауғанстанда]] тұрақтылық орнауына байланысты ел территориясы арқылы халықар. сауда-саттық дамыды. Дуррани Мемлекетінің [[экономика]]сы көтерілді, жаңадан көптеген қалалар салынды. Ел астанасы 1773 жылға дейін Кандагар қалачы болып, [[Тимур шаҝ]] (1773 — 93) тұсында [[Кабул қаласы|Кабул қаласына]] көшірілді. Дуррани Мемлекеті өздері жаулап алған халықтарға орасан көп мөлшерде алым-салықтар салды. Осыған байланысты мемлекет аумағында жиі-жиі көтерілістер болып тұрды. Мысалы, 1750 — 60 жылдары Пенжаб үнді тайпаларының көтерілістері, 1768, 1779, 1789 жылдары Оңтүстік Түркістан өзбектерінің көтерілістері, т.с.с. Бұл көтерілістер орта үкіметті әлсіретіп, тайпа көсемдерінің билігін күшейтті. Тайпа көсемдері жеке дара билікке ұмтылып, 19 ғасырдың бас кезінде Дуррани Мемлекеті ыдырай бастады. Оның орнында бірнеше ұсақ хандықтар ([[Герат]], Кабул, [[Кандагар]], [[Пешавар]], т.б.) құрылды.
| |||