Қалампыр: Нұсқалар арасындағы айырмашылық

Content deleted Content added
ш r2.7.2+) (Боттың үстегені: os:Даричин
Өңдеу түйіні жоқ
2-жол:
'''Қалампыр''' (Dianthus) — қалампырлықтар тұқымдастарына жататын біржылдық және көпжылдық өсімдіктерінің бір туысы. Қалампырдың Азияда, Африкада, Еуропада шөп және бұта болып есетін 300-дей түрі бар. Солардан бұрынғы КСРО жерінде өсетіндері — 80. Қалампыр топтанып өседі. Гүлінен эфир майы алынады. Қалампырдың бірнеше түрі декорация ретінде теплицаларда, құмыраларда өсіріледі.
Кейде шала бұта түрінде де кездеседі. Қазақстанның далалық аймақтарында, су алабындағы шалғындарда, тасты төбе баурайында, шалғынды тау бөктерінде өсетін 29 түрі бар. Еуразия мен Африкада, негізінен, Жерорта теғізі жағалауларында кездесетін 300-ге жуық түрі белгілі. Кейде шала бұта түрінде де кездеседі. Қазақстанның далалық аймақтарында, су алабындағы шалғындарда, тасты төбе баурайында, шалғынды тау бөктерінде өсетін 29 түрі бар. Бұлардың биіктігі 15 – 50 см-дей, жапырағы таспа немесе қандауыр тәрізді болады. Қалампыр туысының өзіне тән ерекшелігі – бірігіп кеткен тостағанша жапырақшаларының түбі қабыршақтанып келіп, гүл жапыраққа жабысып тұрады. Көбінесе қызыл, қызғылт, ақ, ала түсті, хош иісті, дара гүлдері сабағы мен бұтағының басында жетіледі. Гүл жапырақшаларының шеті тілімденген не ара тісті ирек. Көбелектермен тозаңданады. Маусым – тамыз айларында гүлдеп, жеміс салады. Жемісі – көп тұқымды қауашақ. Қытай, түрік, бақша, гренадин, Шабо қалампырлары Қазақстанның гүл өсіретін шаруашылықтарында әсемдік үшін өсіріледі. Ала қалампыр мен қытай қалампыры халықтық медицинада және парфюмерияда пайдаланылады. Емдік мақсатта өсімдіктің жер үстіндегі бөлігін гүлдеп тұрған кезінде жинайды. <ref>Қазақстан Республикасының табиғаты 3 том, 2 бөлім</ref>
 
== Өсімдік туралы ==
'''Қалампырдың''' табиғатта 300-ден аса түрі белгілі шөптесін өсімдік. Көгалдандыруда оның 70-тей түрі қолданылады. Бұл өсімдікті жекелеп те, топтап та өсіруге болады және гүлшоғырын жасауға қолданады. Биіктігі түріне қарай 10-60 см аралығында және гүлдеу мерзімдері де әр түрлі болып келеді. Табиғатта өсетін қалампырлардан гөрі көгалдандыруда өсірілетін қалампырлар ерте және ұзақ гүлдейді. Қалампырдың біржылдық, екіжылдық және көпжылдық түрлері бар. Қазақстанның шалғындық жерлері мен ормандарында 32-ге жуық түрі болады. Қалампырдың кейбір түрлерінің гүлдері хош иісті. Осы хош иісті түрлері сабын, иіссулар жасауда қолданылады. Қалампырдың емдік қасиеті де жоғары. Сол себепті де халық [[медицина]]сында кеңінен қолданылады. Оның аласа бойлы түрлерін альпі шоқыларына ексе, биік бойлы түрлерін жаздық гүлзарларда өсіреді. Ал, біржылдық қалампырды әдемі түбектерге егіп аулаға, терезе алдына қоюға болады. Флористикада гүлшоғыр жасауға жиі пайдаланады.
 
==Күтімі==
Топырағының құнарлы болғаны дұрыс. Қышқыл топырақты ұнатпайды. Күн сәулесі мол түсетін жарық жерлерде жақсы өседі. Күнделікті молынан суғару керек.
 
==Көбейтілуі==
Біржылдық қалампырды ерте гүлдету мақсатында жылыжайларда тұқымы арқылы көбейтеді. Ал, сұрыпталған түрлерін түбін бөлу арқылы көбейткен жөн. Тұқымы арқылы көбейткенде, қалампырдың тұқымын бірден жеңіл топырақ салынған жәшікке егеді. Жас көшеттерін жиі суғарып тұру керек.
 
== Қалампыр туралы тақпақ ==
 
Қалампырды гректер
 
«Құдіретті гүл» дейді.
 
Хош иісті қалампыр
 
Ерекше әсем гүлдейді.
 
== Сілтемелер ==
* [http://www.gulstan.kz/ Гүлстан, өсімдіктер туралы сайт]
 
== Пайдаланылған әдебиеттер ==
"Гүлстан" республикалық ғылыми-танмыдық, көпшілік журнал, 2010 жыл ISSN 2078-6727
 
==Қалампырдың кейбір түрлері==
===Армерия қалампыры===
«https://kk.wikipedia.org/wiki/Қалампыр» бетінен алынған