Мұхаммед әл-Бұхари: Нұсқалар арасындағы айырмашылық

Content deleted Content added
58-жол:
Имам әл-Бұхари туралы онымен замандас өмір сүрген ғұламалардың көпшілігі өте жақсы пікірде болған. Мысалы, оның хадис ғылымы саласында «Мүміндердің әміршісі» деген лақап атты иеленгенін айтсақ та жеткілікті. Бұл пікірге ешкім де қарсылық танытпаған. Бірде имам Муслим оның маңдайынан сүйіп: «Уа, ұстаздардың ұстазы, мухаддистердің мырзасы және хадистер ақауының емшісі, аяғыңды сүюіме рұқсат ет!»—деп, оған кездесудің өтеуі <ref>Бұл жерде мәжіліс не кездесудің соңында айтылатын сөздер меңзелген. Мүміндердің анасы Айша (Аллаһ оған разы болсын): «Аллаһ елшісі біреумен жолығып, Құран оқыса не ғибадат жасаса, соңында міндетті түрде: «Субханәкә, Аллаһумма, уә бихамдикә, әшһәду әллә иләһә иллә Әнтә, әстағфирукә, уә әтубу иләйкә (Сені дәріптеп, мадақтаймын, Аллаһым! Сенен өзге құдай жоқтығына куәлік беремін, Өзіңнен кешірім өтінем және Өзіңе тәубе қыламын)»,—деп айтатын»,—деген.</ref> жайлы хадиске қатысты сұрақ қойғанда, әл-Бұхари бұл хадистің олқылығын көрсетіп береді. Сонда Муслим: «Сені күншіл ғана жек көруі мүмкін! Бұл дүниеде саған тең келер ешкімнің жоғына куәлік беремін»,—депті.
Биндар: «Мухаддистердің ең көрнектілері төртеу: рейлік—Әбу Зурға, нишапурлық—Муслим, самарқандық—әд-Дәрими және бұхаралық—әл-Бұхари»,—деп айтқан. Имам Ахмад: «Хорасандда оған тең келер ешкім болған емес»,—депті. Әли ибн әл-Мәдини: «Әл-Бұхари ешуақытта өзіне тең келер ешкімді кездестірген емес»,—десе, Исхақ ибн Раһауайһ: «Егер ол Хасанның кезінде өмір сүрсе де, адамдар оның хадистеріне және дүниетанымы мен фиқһқа қатысты біліміне сөзсіз мұқтаж болар еді»,—деген. Әбул-Аббас әд-Дағлауи Бағдад тұрғындарының әл-Бұхариға «Сен мұсылмандармен бірге тұрғанда олардан игілік кетпейді. Өзіңнен кейін сенен жақсы табылмайды, сенің орның әрдайым ойсырап тұрады» деген сөздер жазылған жолдау хат жібергенін айтады. Әбу Хатим әр-Рази: «Расында, ол—Бағдадқа келгендердің ең білімдісі»,—депті. Ибн Хузайма: «Мен бұл дүниеде Аллаһ елшісінің хадистері саласында әл-Бұхаридан артық хабары бар және хадистерді одан көбірек білетін ешкімді көрмедім»,—деп баға берген. Ал әт-Тирмизи: «Мен Иракта да, Хорасанда да тарихты әл-Бұхаридан артық білетін және хадистердің олқылықтары мен иснадын одан артық талдайтын бірде-бір адамды көрмедім»,—деген.
 
==Өмірден озуы==
Имам әл-Бұхари өмірінің аяқ шенінде туған қаласынан сол кезде шамамен Самарқаннан бір шақырым жердегі Хартанк елді мекеніне қоныс аударады. Сол жерде жанына жақын адамдардың арасында өмір сүріп, Аллаһ тағалаға «Мені Өз жағыңа ала гөр» деп жалбарынумен жүріпті. Өйткені бүлікшілер оған қауіп төндіруде еді, Пайғамбарымыз  да Аллаһ тағаладан бүлікшілердің қысасынан жиі пана сұрайтын.
Содан көп уақыт өтпей ауырып, һижра жыл санағы бойынша 256 жылы сенбі күні, ораза айты мерекесі қарсаңында кешке құптан намазының уақыты кіргеннен кейін дүниеден озған. Келесі күні бесін намазынан соң жаназасы оқылған, Аллаһ тағала оны рақымына алғай және оған разы болғай!
==Танымал ұстаздары мен шәкірттері==
Имам әл-Бұхари хадистерді өзі барған түрлі елдердегі мыңнан астам ғұламалардан жеткізген. Бұл жерде оның ғұлама ұстаздары мен шәкірттерінің әрқайсысы туралы әңгімелеу былай тұрсын, олардың аттарын атап шығудың өзі мүмкін емес. Сондықтан ең танымалдарының ғана есімдерін атауды ұйғардық. Олар—Хаммад ибн Шәкир, Таһир ибн Махлид, Ахмад ибн Ханбал, Әли ибн әл-Мәдини, Мәккә ибн Ибраһим әл-Балхи, Абдуллаһ ибн Мұса әл-Абси, Әбу Бәкір ибн Хумәйди, Ибраһим ибн Мағқил, Әбу Талха ибн Әли ән-Нәсәфи, Ибраһим ибн Мунзир, Адам ибн Ияс, Абдан ибн Осман әл-Маруази, Әбу Асим әш-Шәйбәни және Яхия ибн Муғин.
==Имам әл-Бұхари жинаған хадистерді жеткізушілердің көрнектілері:==
#Муслим ибн Хажжаж,
#әт-Тирмизи,
#ән-Нәсәи,
#Ибраһим әл-Харби,
#Ибн Әбу Дуния,
#Әбу Хатим,
#Абдуллаһ ибн Мұхаммед ибн Нәжиһ,
#Хусейн ибн Исмаил әл-Махамили және басқалар.
 
Ән-Науауи: «Тоқсан мың адам «Сахихты» әл-Бұхаридың өз аузынан естіген»,—деп айтқан.
==Аса маңызды және ең іргелі еңбектері==
Имам әл-Бұхари артында «әл-Жамиъ әс-Сахих», «әл-Әсмә уә әл-Кунә», «әт-Тарих әл-Кәбир», «әс-Сунән фи әл-Фиқһ», «Халқ әфъал әл-Ибад», «әл-Әдәб әл-Муфрад» және «әл-Қира-а халф әл-Имам» т.б. көптеген еңбектер қалдырды. Солардың аса құндысы және шоқтығы биігі—«әл-Жамиъ әс-Сахих».
 
 
== Пайдаланған әдебиет ==