Уикипедия

Уикипедия:Мақала шеберханасы: Нұсқалар арасындағы айырмашылық

Тарихын шолу
← Ескірек өңдемеЖаңарақ өңдеме →
Content deleted Content added
VisualWikitext
Өңдеу түйіні жоқ
ш Alina Bakbergenova (талқылауы) өңдемелерінен Bolatbek соңғы нұсқасына қайтар�
1-жол:
{{Article wizard|1=boxed|2=plain|3=plain|4=plain|5=plain|6=plain|content=
ВИРУСТАР
{{shortcut|УП:МШ}}
1886 жылы Н. Ф. Гамалея оба ауруымен ауырған бұзаудың қанын адып, Шамберлен сузгісімен сүзіп, онымен сау бұзауды зақымдаса, олардың ауруға шалдығатынын тәжірибе жасап көрсеткен болатын. Бірақ бұл тәжірибе мен құнды пікір ескерілмей қалды. Вирустарды алғаш рет темекі теңбілін зерттеген орыс ғалымы Д. И. Ивановский ашқан болатын. Ол өсімдікте кездесетін вирустардың ауру қоздыратын бактериялар өте ал-майтын сүзгіден өтіп кететінін дәлелдеді.
'''Мақала өңдеу шеберханасына қош келдіңіз!''' Бұл шеберхана жаңа мақалаларды бастауға және оларды дамытуға көмектеседі. Алғашқы 6 қадамнан кейін мақаланы өңдеу бетіне жетесіз. Аталған 6 қадамның бірінен екіншісіне өту үшін алдыңғы қадамды орындау қажет. <!-- Егер осыған байланысты сұрақтарыңыз пайда болып жатса, онда жаңадан бастаушыларға арналған [[Форум]]ға қатысуға болады. -->
Вируспен ауырған темекі жапырағын ұнтақтап езіп, оның шырынын сүзгіден өткізген. Содан соң осы сүзіндіні сау темекіге енгізгенде оның ауруға шалдығатынын дәлелдеді. Д.И.Ивановский өсімдіктер вирусын ашқаннан соң, басқа ғалымдар ірі қараны зақымдайтын оба микробының, қойдың сіреспе ауруын, шошқаның оба ауруын қоздыратын микробтардың вирустарын тапты.
{{clear}}
Қазіргі кезде адам, жануарлар мен өсімдіктерде жұқпалы ауруларды қоздырғыштардың 600-ден астам вирустары табылды. Міне осындай қыруар ғылыми еңбектің нәтижесінде, ғылымда вирусология деп аталатын саланың негізі қаланды. Қазір ол зор қарқынмен дамуда.
{{Quote box2
Вирустарда ядро, цито плазма, клетка қабықшасы өзара жекеленбеген. Олардың шамасы 10 – 350 мкм жетеді. Мәселен, аусыл ви-русының шамасы – 10 мкм, құтыру вирусынікі 100-150 мкм, темекі теңбілінікі – 15 мкм болады.
|width = 58%
Арнайы боялған және өте үлкейтіп көрсететін микро-скоппен қарағанда вирустар шар тәрізді коккаларға ұқсайды. Электронды микро-скоппен қарағанда вирустар пішінінің әр түрлі және құрылысының күрдеді екені анықталады.
|border = 0px
Қазіргі кезде таяқша тәрізді, жіпше тәрізді, цилиндр тәрізді, түйреуіш тәрізділерін кездестіруге болады.
|align = left
Вирустардың ерекше қасиеттерінің бірі – олардың лабораторияда жасалған жасанды қоректік ортада өспеуі. Олар тек тірі клеткада ғана тіршілік етеді. Тірі немесе (структурасы бұзылған, ұнтақталған тканьдерде, тауық жұмыртқасында өніп-өсе алады. Кейбір вирустардыы, белгілі бір жағдайда кристалға айналдыратын да қасиеті бар.
|bgcolor = #F8FCFF
Вирустардың бөлшегі – вириондар нуклеин қышқылдары мен белоктан тұрады. ДНҚ (дезоксирибонуклеин қышқылы) немесе РНҚ-дан (рибонуклеин қышқылы) тұратын спираль тәрізді және ол капсид деп аталатын белок молекулаларымен қоршалған. Капсидтердің өзі кейде белоктың бір немесе оірнеше молөкуласынан құралған – капсомерлер деп атала-
|fontsize = 1em
ды. Сонда капсид пен нуклеин қышқылы (ДНҚ немесе РНҚ) қосылып нуклеокапсид деп аталады.
|title_bg = #ffffff
Бактериялардың көптеген вирустарының (фагтар) құрылысы күрделі. Олардың басы және цилиндр тәрізді құйрықшасы болады. Бактериялар мен актштмицеттердің вирустарын тиісінше бактериофагтар және ак-тинофагтар деп атайды (22-сурет).
|title_fnt =
Вирустар топырақта көбеймейді, бірақ ұзак уақыт сақталуы мүмкін.
|title =
Адам мен жануарлардың біраз вирустары топыраққа төкеннің өзінде бірнеше айлар бойьгаа өзінің ауру қоздырғыштық қасиетін жоймай сақталады.
|halign = top
Бактерняларды зақымдайтын вирустар, яғни фагтар қоректік ортада себілген бактерияларды қыратыны соншалық, тіпті, мөлдір, яғни қырылған аймақтарды анық көруге болады. Сонда фагтарда бактерияларды ерітіп жіберетін қасиет болады екен (23-сурет). Ал актив емес фагтардың сол бактерия клеткасында бірнеше жылда бойына зақымдалмай жата беретіні анықталды. Сонда әр фаг бактерияның тек жеке түрін ғана зақымдайды екен. Қазір микроорганизмдердің көптеген түрлерін зақымдайтын фагтар белгілі болды.
|quote = &#13;
Вирустар тіршілік жағдайына тез бейімделіп, өзгеріп отырады. Міне, осы қасиетін ескере отырып, олардан қазіргі кезде аса тиімді шипалық қасиеті бар вакциналар жасау игерілді. Төменгі температурада вирустар
==== Егер Сіз тіркелмеген болсаңыз ====
тіршілігін жоймайды. Ал температура 90 градус ыстыққа көтерілгенде олар тез арада қырылып қалады. Вирустарды құрғатқанда ұзақ уақыт тіршілігін жоймайды. Ал ультра-күлгін сәулеге олар төзімсіз. Бірқатар химиялық заттар: этил, метил спирттері, эфир және хлороформ вирустарды қырып жібереді. Мәселен, құтыру вирусына формалин, сулема және карбол қышқылымен әсер еткенде, олар тез арада қырылады. Олардың бұл қасиеті бактерологиялық практикада кеңінен қолданылады.
Сіз бұл жобаға тіркеле аласыз, тіркелу қауымдастықтың басқа мүшелерімен қарым қатынасты жеңілдетеді. Тіркелмеген қатысушыларға техникалық шектеулер қойылған:
ҚАРАПАЙЫМДЫЛАР
{{Article wizard/button2|[[Special:UserLogin/signup|Тіркелу]] <small><br />содан кейін осында оралу.</small>}}{{-}}
Қарапайымдылар – бір клеткалы организмдер. Олардың шамасы,пішіні әр қилы, өзіндік даму циклдары болады. Қазіргі кезде қарапайымдылардың 15000 түрі белгілі. Олардың басым көпшілігі паразиттік тіршілік етеді, адам мен жануарларға зиянды, жұқпалы ауруларды қоздырады (24-сурет).
Олардын, пішіні әр түрлі. Біреулері шар тәрізді, басқалары – ұзынша, сопақша келеді. Ал кейбіреулерінің пішіні тіпті тұрақты болмайды. Қарапайымдылардын, мөлшері 2-4 мкм-ден 3 см-ге дейін барады.
Цитоплазмалары сыртқы – эктоплазма және ішкі – эндоплазма деп бөлінеді. Эндоплазмада көптеген қуыстар – вакуолялар және басқа да заттар (крахмал, гликоген, майлар, белок түйірлері, волютин) кездеседі. Цитоплазмада митохондрий өне бойы болады. Ядросының құрылысы жағынан көп клеткалы организмдердің ядросына тым ұқсас болады.
Қарапайымдылар жалпы оларда ядро саны біреу. Бірақ бірнеше ядросы бар қарапайым-дылар да кездеседі. Ядроның езі шар тәрізді, сопақша, жалпақ лента тәрізді болып келеді.
Қарапайымдылардың қабығы қатты кутикула, яғни мүйізденген заттан тұрады. Ол әрі тірек, әрі қорғаныс міндетін атқарады.
Барлық қарапайымдыларда кірпікше, жіпше және жалған аяқшалар болады. Олардың көмегімен қарапайымдылар біршама жақсы қозғалады.
Қарапайымдылар жай бөліну арқылы көбейеді. Сонымен бірге оларда жыныстық жолмен көбею де байқалады. Қолайсыз жағдай туғанда қарапайымдылар бактериялардың споралары сияқты циста деп аталатын дене түзеді. Циста қоректенбейді, қимылдамайды, тыныштық күйде жатады. Ол көбінесе топырақта, суда жиі кездеседі.
Топырақтағы қарапайымдылар саны түрліше. Мәселен, шымды-күлгін топырақта олар кездеспейді, ая егер мұндай топырақ жақсы өңделсе, олардың тек саны ғана емес түрі де көбейеді.
Қарапайымдылар аэробты организмдер. Сондықтан олар топырақтың беткі қабатында тіршілік етеді. Олар топырақ реакциясына сезімтал. Бейтарап реакциялы топырақта олар жақсы өніп-өссе, рН 3,5-тен төмендегенде немесе 9,8-ден жоғарылағанда олардың тіршілігі баяулап, ақыр аяғында өліп қалады. Қарапайымдылардың кейбір топтары төменгі температурада тіршілік етуге бейімделген. Олардын, фитомастиига деген түрі қыста, қар бетінде де тіршілік ете алады.
Қарапайымдылардың біразы автотрофты организмдер, яғни олар көмір қышқыл газын және минерал тұздарды тікелей сіңіре алады. Сонымен қатар олардың белокты көмірсуды, майды және клетчатканы ыдырататын қабілеттері де бар.
Олардың кейбір топтары күйіс қайыратын жануарлардың қарнында тіршілік етеді. Ондағы клетчатканы ыдыратып, мал организміне оңай сіңетін өнімге айналдырады.
Қарапайымдылардың пайдалы жақтарының бірі – олар топыраққа түскен түрлі ауру қоздырғыш микробтарды құртып, топырактың тазаруына зор көмегін тигізеді. Олардың. 1 сағат ішінде 30 мыңға жуық бактерияны жұтып қоятыны анықталды. Зерттеулерге қарағанда қарапайымдылардың топырақтағы күрделі органикалық қосылыстарды ыдыратып, өсімдіктерге қоректік заттарды дайындайтыны мәлім болып отыр.
МИКРОСКОПТЫҚ САҢЫРАУҚҰЛАҚТАР
Бұл микроорганизмдердің ішіндегі ең үлкен тобы саңырауқұлақтар класына жатады, клеткасында хлорофилі болмайды. Олар төменгі сатыдағы өсімдіктерге жатады, дайын органикалық заттармен қоректенеді, хемоорганртрофты, аэробты организмдер. Қоректік заттар бетінде колония түзіп орналасады. Бактериялардан айырмашылығы – олардың құрылысы күрделілеу және көбею тәсілі жетілген. Саңырауқұлақтар микроорганизмдер ішіндегі ең үлкен топ. Олар төменгі сатыдағы өсімдіктерге жатады, клеткасында хлорофилл болмайды, дайын органикалық заттармен қоректенеді. Саңырау құлақтар аэробты организмдер. Сондықтан олар қоректік заттардың бетінде колония құрып тіршілік етеді.Бактериялардың айырмашылығы – олардың құрылысы күрделілеу және көбею тәсілі жетілген. Табиғатта кең тараған. Көптеген саңырауқұлақтарды, өнеркәсіпте антибиотиктерді, ферменттерді, витаминдерді, бірқатар органикалық қышқылдарды алуда және сырдың ерекше түрлерін (рокфер, тіске басар сыр) дайындауда қолданылады.Кейбір саңырауқұлақтар өсімдіктерде, адамда және жануарларда ауру қоздырады. Саңырауқұлақтарды егжей-тегжейіне дейін жете зерттейтін микология ғылымы болып есептеледі.
Табиғатта кең тараған. Көптеген саңырауқұлақтарды, өнеркәсіпте түрлі антибиотиктерді, ферменттерді, витаминдерді, бірқатар органикалық қышқылдарды алуда және сырдың ерекше түрлерін (рокфер, тіске басар сыр) дайындауда кеңінен қолданылады.
Кейбір сацырауқұлақтар өсімдіктерде, адамда және жануарларда ауру қоздырады. Саңырауқұлақтарды егжей-тегжейіне дейін жете зерттейтін микология ғылымы болып есептеледі.
Көптеген саңырауқұлақтардың денесі бір-бірімен шатаса орналасқан жіңішке жіпшелерден тұрады. Мұны мицелий деп атайды. Көптеген саңырауқұлақтардың мицелийі буын-буыннан тұрады, бүйір бұтақшалары болады.
Төменгі сатыдағы саңырауқұлақтарда мицелийдің өзі бөлек-бөлек клеткаға белінбеген, бір клеткадан ғана тұрады. Мұндай саңырауқұлақтардың фикомицеттер, ал мицелийі клеткаға бөлінгендерін микомицеттер деп атайды. Клетка қабырғасының 80-90 проценті азотты және азотсыз полисахаридтерден тұрады. Саңырауқұлақтардың клетка сыртында қабығы, ішінде цитоплазмасы, бір немесе бірнеше ядролары бар. Цитоплазмада гликоген, волютин сияқты заттардан басқа, белок синтөзінің мекені – РНҚ-дан тұратын рибосома түйіршіктері орналасады. Осымен бірге мұнда тыныс алу ферменттері шоғырланған митохондрий, лизосома, вакуоль бар. Қоректік қор заттары волютин, липидтер, гликоген және май-лардан, көбіне қанықпаған май қышқылдарынан тұрады. Крахмал жоқ.
Саңырауқұлақтар әр түрлі жолдармен көбейеді. Жай вегетативтік жолмен көбейгенде мицелий бөлшектерге бөлінеді. Бұл бөлшектер қолайлы жағдайға тап болғанда дами бастайды, шамасы өсіп бұтақшаланады, сөйтіп жас мицелийлер пайда болады.
Жоғары сатыдағы саңырауқұлақтар жыныссыз жолмен көбейгенде мицелийлері үзіліп, одан оидий және хламидоспора түзіледі. Оидийлер цилиндр, шар және эллипс тәрізді болады. Хламидоспоралар – мицелийдің жуандаған жері. Хламидоспоралар тыныштықтағы клеткалар, қолайсыз сыртқы ортаға төзімді.
Бластоспоралар мицелийден бөлініп шығады. Пішіні аздап сопақшалау, ашытқыға ұқсас, бүршіктену жолымен көбейеді.
Артроспоралар мицеллийдің сегменттерге ажырауынан пайда болады.
Саңырауқұлақтар жыныстық жолмен де, жыныссыз жолмен де көбейе береді. Жыныссыз жолмен көбейгенде жіпшелерінің ұшында споралар орналасқан споронгийлері болады.
Жыныстық жолмен көбейгенде екі клетка қосылып, спора түзеді. Жоғары сатыдағы саңырауқұлақтарда спора орналасқан ерекше қапшықтары болады. Спора бар мұндай қапшықтарды аскоспоралар дейді. Ал кейбіреулерінде споралар бүйір өскіндерде, яғни базидийлерде орналасады. Жыныстық жолмен көбейген саңырауқұлақтарда екі клетка сырт пішініые қарағанда бірдей болмаса, олар ооспоралар деп аталады. Ал ондай екі клетка бірдей болса зигоспоралар деп атайды. Жыныстық және жыныссыз жолмен көбейе алатындары жетілген, ал тек қана жыныссыз жолмен көбейетіндері жетілмеген саңырауқұлақтар деп аталады.
Кейбір саңырауқұлақтар қалың қабықпен қапталған гифтер, яғни хламидоспоралар түзуге бейімделген. Сондықтан саңырауқұлақтардың биологиясын жете зерттеп білгенде ғана оның пайдалы жақтарын қолданып, зиянды әрекеттеріне қарсы күрес жүргізуге мүмкіндік туады.
 
Аммонификация аэробты да анаэробты да жағдайда жүре береді. Аэробты жағдайда бұл процеске бактериялар, актиномицеттер және микроскоптық саңырауқұлақтар қатысады. [[Сурет:Example.jpg]]
 
Жұмысты бастау:
{{Article wizard/button wizard|image size=30px|Пән|Шеберхана жұмысын бастау}}
 
}}
{{Quote box2
|width = 35%
|border = 1px
|align = right
|bgcolor =
|fontsize = 1em
|title_bg = #dddddd
|title_fnt =
|title = Мақала өңдеу негізі
|halign = top
|quote = [[File:Circle-information.svg|Circle-information|50px|left|Ақпарат|link=]]
 
Ең алдымен жобада бар мақалаларды өңдеп үйреніңіз. Содан кейін ғана жаңа мақала бастауыңызды сұраймыз. Біз үшін мақаланың шынайы және мүмкіндігінше толық әрі бейтарап болуы маңызды, қайнаркөзі көрсетілмеген еңбектер жойылатын болады. Негізгі бас ережелерді түсіну арқылы викиәлеміндегі қабілеттеріңіз бен біліктігіңіздің артатыны сөзсіз. Сондықтан Уикипедия ережелерін қарап шығуға және оларды түсініп алуға кеңес береміз. <br />Мақала өңдеу негізін меңгеру үшін келесі бетті қараңыз:.
 
|salign =
 
|source =
 
}}
 
{{Article wizard/feedback}}
 
}}
 
<noinclude>
 
[[Санат:Уикипедия:Құралдар|{{PAGENAME}}]]
 
[[en:Wikipedia:Article wizard]]
Сурет 64,65. Микроскоптық саңырауқұлақтар
[[es:Wikipedia:Asistente para la creación de artículos]]
 
[[ru:Википедия:Мастер статей]]
Аскомициттер. Бұлардың көп клеткалы мицелийлері бар.Конидий арқылы көбейеді, жынысты жолмен көбейгенде аскоспоралар түзеді.Бұл кластың 20 мыңнан астам түрі белгілі.Олардың көпшілігі мәдени өсімдіктерді және трлі тағамдарды бүлдіреді. Кейбір аскомициттер техникалық мақсатта қолданылады. (сурет 35).
[[fa:ویکی‌پدیا:ایجاد مقاله]]
Аскомициттерге аспергиллус, пеницилум, склеротиния т. б. жатады. Ашытқы саңырауқұлақтары да осы кластың өкілі.Бірақ олардың ерекше техникалық маңызы болғандықтан біз оларды жеке қарастырамыз
[[pt:Wikipedia:Artigos novos/Guia-Introdução]]
 
[[zh:Wikipedia:創建條目精靈/入門]]
</noinclude>
 
Сурет 35. Аскомициттер
Аспергиллус (қара зең). Жануар және өсімдік тектес тағамдарды бүлдіреді. Аспергиллустың кейбір түрлері лимон қышқылы , ферменттерді алуда, спирт өндіруде солод ретінде қолданылады.Солод деп өндірілген дәндерді айтады. Әсіресе ол сыра қайнатуда жиі қолданылады (сурет 36).
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Сурет 36. Аспергиллус
Пенициллум (көк-жасыл зең ). Кондиеносцалары қолдың саусағындай тарамдалып келген. Ол көптеген тағамдық заттарды бүлдіреді. Үйлердің ылғал таратқан қабырғаларынан да бұларды көп кездестіруге болады. (сурет 37).
Пенициллумнің кейбір түрлері пенициллин деп аталатын дәріні алу үшін қолданылады. Басқа бір түрі сүттен ірімшіктің ( сыр ) рокфор деп аталатын түрін даярлағанда пайдаланылады.
Склеротиния- ақ түсті шіріктің жеміс және овощтарда кездесуі осы склеротинияның сонда болуына байланысты..Мұның мицелийі зақымдаған затына еніп, онда ақ түсті мақта тәрізденген шоғыр дене түзеді.
 
Сурет 37. Пенициллум
Базидомициттер өте үлкен класс. Базидомициттердің көп клеткалы мицелийлері бар. Олар базидоспоралар арқылы жынысты жолмен, кондийлер арқылы жыныссыз жолмен көбейеді. Оған 20 мыңнан астам саңырауқұлақтардың түрлері біріктіріледі. Оларға қалпақты саңырауқұлақтар, үй саңырауқұлағы, трутовиктер, қара күйе және дат саңырауқұлақтары жатады (сурет 38).
Қалпақты саңырауқұлақтардың қалпағының астыңғы жағында ұсақ, жұқа қатпарлары немесе түтікшелер бар.Осы қатпарлардың бетінде немесе түтікшелердің ішінде базидийлер орналасады.Қалпақты саңырауқұлақтардың ішінде улы түрлері де бар (мухомор, сұр поганка т. б.). Қалпақты саңырауқұлақтардың мицелийі топырақта дамиды да өсімдіктердің тамыр системасына еніп кетеді.
Трутовиктер ағаш сүрегін бүлдіретін саңырауқұлақтар. Ол тек өсіп тұрған өсімдіктер ғана емес құрылыстардағы ағаш сүректерін де зақымдайды. Саңырауқұлақтардың жіпшесі ағаш діңгегіне кіріп оның шырынмен қоектенеді де кейіннен сүректі бүлдіреді.Ылғалы мол жерлерде трутовиктер құрылыс ағаштарын зақымдап көп зиян келтіреді. Үй саңырауқұлағы үйдің ағаштарын зақымдайды.. Ол жерде саңырауқұлақ мақта тәрізді ақ, үлпілдек мицелий түзеді. Олар өз денесінен ағаш сүрегін бүлдіретін ерекше фермент бөліп шығарады да ағаш сүрегін ыдыратып, оны сумен көмір қышқыл газына айналдырады. Әсіресе ылғал 30 – 60 % аралығында болғанда саңырауқұлақтың үй ағаштарын бүлдіру әрекеті шапшаң жүреді.
 
 
Сурет 38. Базидомициттер
Қара күйе және тат аурулары астық тұқымдастарда және кейбір техникалық дақылдарда кездесетіні мәлім. Бұл да саңрауқұлақтар әсерінен болатын дерт.
Жетілмеген ( несовершенные ) саңырауқұлақтар. Топырақта және суда жоғарыда аталғандармен қатар микроскоптық жетілмеген саңырауқұлақтарда көп кездеседі. Олар – көп клеткалы мицелийі бар жыныссыз жолмен көбейетін организмдер. Бұл табиғатта кең тараған. 25 мыңнан астам түрі бар. Олар түрлі тағамдарды көгертіп, мәдени дақылдарды зақымдайды. Олардың негізгі өкілдеріне фузариумды ботртисті, альтернарияны т. б. Атауға болады.
Фузариум негізінен астық тұқымдастарды, жемістерді және овощтарды зақымдайды. Осы саңырауқұлақ қоздыратын ауруды фузариоз деп атайды. Ол өсімдіктердің тамыры мен сабағын бүлдіреді, соның салдарынан өсімдіктер қурап қалады. Фузариоз ауруына шалдыққан дәннен жасалған нанды пайдалануға болмайды. Одан адам уланып қалуы мүмкін.
Ботритис – пияздың және капуста, помидорлардың шіруіне себепші болатын саңырауқұлақ. Мұнымен кейде жеміс – жидектер де зақымдалады. Альтернария сәбіз, аскөк т. б. Сияқты тамыржемістілерді зақымдап, оларды шірітіп жібереді.
Ашытқы саңырауқұлақтары – бір клеткалы қозғалмайтын және бактериялардан шамамен алғанда он еседей ірі микроорганизмдер. Табиғатта бұлар кең тараған. Клетка пішіні әр түрлі: дөңгелек, сопақша және таяқша тәрізді болады.Ашытқы саңырауқұлақтар клеткасының мөлшері 8 – 10 микронға тең. Оларда қозғалу органеллалары болмайды. Клетка сыртында қабығы бар. Цитоплазмада ядро, вакуоля және басқада ( май, гликоген, волютин ) заттар кздеседі. Ашытқы саңырауқұлақтарын адам баласы қолда өсіріп, өз шаруашылығында пайдаланады. Ал, табиғатта жабайы ашытқы саңырауқұлақтары да болады. Олар ауыл шаруашылық өнімдерін зақымдап едәуір зиянын тигізеді. Ашытқы саңырауқұлақтарының адам баласына пайда келтіретін түрлерін біз мәдени ашытқы саңырауқұлақтар деп атаймыз. Ашытқы саңырауқұлақтар өнеркәсіпте кең қолданылады. Олар қантты ашытып, көмір қышқыл газы мен спирт түзеді. Олардың бұл қасиеті нан өндірісінде және спирт өндіруде, түрлі шараптарды, сыраларды, сүт тағамдарын даярлауда қолданылады.
Ашытқы саңырауқұлақтарында белок және витаминдер (В, Д, Е) көп балады, сондықтан оларды қазір тамақ және мал азықтық мақсатқа кеңінен қолданады.
Ашытқы саңырауқұлақтары көбінесе бүршіктену арқылы көбейеді. Бұлар спора түзу және жай бөліну арқылы сирек көбейеді. Олардың кейбір түрі жыныстық жолмен көбейеді Бүршіктеніп көбейгенде, алдымен аналық клеткадан төмпешік пайда болады да, кейінен ол үлкейіп бүршікке айналады. Бұдан кейін жас клетка аналық организмнен мүлдем бөлініп кетеді. Қолайлы жағдайда бүршіктену екі сағатқа созылады. Углевод пен азотты қоректік затқа бай ортада ашытқы саңырауқұлағының бүршіктенуін жай биологиялық микроскоптармен де көруге болады.
Спорамен көбею оларда жынысты және жыныссыз жолдармен жүреді. Ашытқыц саңырауқұлақтары клеткасындағы споралардың саны екіден он екіге дейін барады. Жыныссыз жолмен спора пайда болғанда вегетативтік клеткалар ұсақ бөлшектерге бөлнеді де, олардың әрқайсысының сыртында қабық пайда болады. Ал жыныстық жолмен спора пйда болғанда екі клетка қослады да сыртында қабық пайда болады. Споралардың пішіні дөңгелек немесе сопақша болып келеді. (сурет 39).
 
 
Сурет 39. Ашытқы саңырауқұлақтарының көрінісі
 
Ашытқы саңырауқұлақтардың систематикасы көбею тәсілдері мен физиологиялық қасиеттеріне негізделген. Олар екі тұқымдасқа бөлнеді: сахаромицеттер және сахаромицет еместер.
Сахаромицеттер. Бұларға мәдени ашытқы саңырауқұлақтар жатады. Олар бүршіктену және споралар түзу арқылы көбейеді. Сондықтан бұларды нағыз ашытқы саңырауқұлақтар деп атайды. Мәдени ашытқы саңырауқұлақтарға нан, шарап, сыра ашытқы саңырауқұлақтары жатады.
Өндірісте, әсіресе олардың сахаромицес церевидзе және сахаромицес эллипсойдеус деген түрлерінің маңызы зор.Сахаромицес церевидзе клеткасы шар немесе жұмыртқа тәрізді. Олар шарап спиртін алу үшін, сыра қайнатуда және нан ашытуда қолданылады. Бұлардың белгілі бір температурада және жағдайларда тіршілік ететін жеке – топтары расалары бар.
Ал сахаромицес эллипсойдеустың клеткасы элипс тәрізді, шарап өнеркәсібінде қолданылады, олардың кейбір түрлері шараптағы хош иісті түзуге тікелей қатысады.
Сахаромицет емес ашытқы саңырауқұлақтар негізінен жалған ашытқы саңырауқұлақтар. Олай аталатын себебі: ашытқы саңырауқұлақтарының спора түзуге қабілеті болмайды бүршіктену арқылы ғана көбейе алады. Бұлардың көпшілігі әртүрлі өндірістердегі өнімдерді зақымдайды. Дегенмен олардың ішінде шаруашылық үшін маңызды туыстары бар. Олар: торула және микодерма. Торула туысына жататын ашытқы саңырауқұлақтар шар тәрізді келеді және ашыту процесі барысында аз ғана мөлшерде спирт түзеді. Торула кефир деп аталатын өкілі қымыз және кефир сияқты сүт тағамдарын даярлауда пайдаланылады, ал торула утилис – тағамдық және мал азықтық ашытқы саңырауқұлақтарды өндіруде үлкен маңызы бар. Микодерма туысына жататын ашытқы саңырауқұлақтардың клеткасы ұзынша.Олар спирт түзе алмайды. Бірақ ортадағы бар спиртті және органикалық қышқылдарды су мен көмір қышқыл газына дейін тотықтыра алады.
Құрамында спирті бар ішімдіктердің бетіне қонса, микодерма қатпарланған пленка түзеді де, оның иі
«https://kk.wikipedia.org/wiki/Уикипедия:Мақала_шеберханасы» бетінен алынған