Шығыс Сібір: Нұсқалар арасындағы айырмашылық

Content deleted Content added
ш артық уикилендіру алып тасталынды
Өңдеу түйіні жоқ
1-жол:
'''Шығыс Сібір''' - [[Азия]], [[Сібір]] құрлығының солтүстік-шығысындағы кең-байтақ аймақ. [[Құнанбайұлы, Абай| Абай]] өзінің «Біраз сөз қазақтың түбі қайдан шыққаны туралы» атты тарихи еңбегінде: «Дін [[ислам| исламға]] кіре алмай қалған, осы күнде Күншығыс Сібірінде қазақтың ағайындары бар» деген тұжырым айтып, Минусинскіні[[Минусинск]]іні, Бийскіні[[Бийск]]іні, Кузнецкіні[[Кузнецк]]іні мекендеген Сібір халықтарының «тілінен, әдетінен, түсінен туысқандығы анық көрініп тұрғандығын» сол тұжырымына дәлел етіп ұсынады, олардан қырғыздар мен қазақтардың Алатауға ауысу тарихын баяндайды. <ref> Абай. Энциклопедия. – Алматы: «Қазақ энциклопедиясының» Бас редакциясы, «Атамұра» баспасы, ISBN 5-7667-2949-9</ref>
 
== География ==
*[[Ресей|Ресейдің]] шығыс жағындағы өңірі.
Line 9 ⟶ 10:
*Ауданы 7,2 млн. км<sup>2</sup>.
*Шығыс Сібір аумағында:
**[[ЯкутСаха Республикасы|Якут республикасы]]
**[[Бурят Республикасы|Бурят республикасы]]
**[[Тыва Республикасы|Тыва республикасы]]
**[[Краснояр|Краснояр өлкесі]]
**[[Иркутск облысы]]
**[[Чита облысы]]
Line 20 ⟶ 21:
 
== Кен байлықтары ==
Кен байлықтарынан [[тас көмір]], [[алтын]], [[никель]], [[кобальт]], [[мыс]], [[полиметалл]], [[қалайы]], [[сирек металдар]], [[темір кентасы]], [[слюда]], [[асбест]], [[графит]], [[флюорит]], [[талық]], [[магнезит]], [[нефелин]], [[тұз]] өндіріледі.
 
== Климат ==
Климаты қатаң, тым континенттік.
Орташа жылдық ауа температурасы 0°С-тан төмен (солтүстік-шығысында –18°С-қа дейін төмендейді). Қысы ұзақ әрі өте суық, жазы салыстырмалы жылы. Орташа айлық темп-расы қаңтарда –18° –20°С (абсолюттік минимум Якутияда –70°С), шілдеде 5 – 20°С.
 
=== Жауын-шашындар ===
Жылдық жауын-шашын мөлшері 100 – 500 мм (биік таулы өңірлерде 1000 – 1200 мм). Жауын-шашынның 70%-дан астамы жылы маусымға келеді. Шығыс Сібір қатаң климаты көп жылдық тоңның кең көлемде (ауданы 4 млн. км<sup>2</sup>-ден астам, қалыңдығы 200 – 500 м-ден Марха өзені алабында 1500 м-ге дейін) таралуына себеп болды.
Line 40 ⟶ 43:
*[[Байкал]]
*[[Таймыр]]
 
== Табиғат ==
=== Өсімдік-топырақ жамылғы ===
Өсімдік-топырақ жамылғысының қалыптасуында белдемділік айқын байқалады. Тундраның, орманды-тундраның батпақты-глейлі күлгін топырағында мүк-қына, аласа бұта өсімдіктері, орман белдемінде (тайга) қылқан жапырақты өсімдіктер басым. Орманды-дала, дала өсімдіктері Тува қазаншұңқырында, Байқал сыртында таралған (бұл өңір негізгі ауыл шаруашылықты аудан).
 
=== Жануарлар ===
Жануарлар дүниесінен солтүстік бұғысы, [[ақ түлкі]], [[тиін]], [[бұлғын]], [[қасқыр]], [[қарсақ]], [[түлкі]], [[бұлан]], [[қоңыр аю]], құстардың көптеген түрлері тіршілік етеді.
 
== Тағы қараңыз ==
==Сілтемелер==
* [[Батыс Сібір]]
[[Қазақ Энциклопедиясы|"Қазақ Энциклопедиясы"]], 9 том
* [[Қиыр Шығыс]]
 
== Дереккөздер ==
<references/>
[[Қазақ Энциклопедиясы|"Қазақ Энциклопедиясы"]], 9 том
 
==Сілтемелер==
{{wikify}}
 
{{wikify}}
{{Суретсіз мақала}}
 
[[Санат:Сібір]]
 
«https://kk.wikipedia.org/wiki/Шығыс_Сібір» бетінен алынған