Араб түбегі: Нұсқалар арасындағы айырмашылық
Content deleted Content added
ш r2.7.2+) (Боттың түзеткені: ky:Араб жарым аралы |
Arystanbek (талқылау | үлесі) Өңдеу түйіні жоқ |
||
1-жол:
[[Image:Arabian Peninsula dust SeaWiFS-2.jpg|thumbnail|right|280px|Арабия түбегі]]
'''Арабия түбегі''' , [[Арабия]] — [[Оңтүстік-Батыс
[[File:Two-point-equidistant-asia.jpg|thumb|300px|Африка, Арабия субқұрлығы, және Еуразия]]
[[Image:Arabian peninsula definition2.png|right|210px|thumb|Арабия түбегі]]
Жағалаулары аз тілімденген. Жерінің басым көпшілігін таулы үстірт алып жатыр. Солт. және солт.-шығыс аймағы жазық келеді. Жер бедерінің ерекшеліктеріне қуаңшылық климат зор әсер етеді. Ең биік нүктесі Йемен жерінде (ән-Наби Шаиб, биікт. 2620 м). Түбектің ең ойыс жері — [[Өлі теңіз]] ойысы. Ол теңіз деңгейінен 403 м. төмен орналасқан. А. т-нің ішкі бөлігінде ірі [[Руб-әл-Хали]], [[Үлкен Нефуд]], [[Кіші Нефуд]], Сирия атты құмды шөлдер бар. Батыстан оңт-ке қарай Қызыл теңіздің жағалауын бойлай таулы аудандар (Хиджаз, Асир, Йемен), ал
[[Image:Salalah Oman.jpg|thumb|left|Әйгілі [[Салалах]] Арабиядағы туристік бағыт.]]
Түбектің солт. бөлігі субтропиктік, қалған бөлігі тропиктік белдеуде. Солтүстігінде қаңтардың орташа темп-расы 8-400С, оңтүстігінде 16-200С, шілдеде 24-320С-қа дейін, кейбір аудандарында темп-расының абс. максимумы 500С-қа жетеді. Жауын-шашынның орташа мөлш. Йемен тауларының беткейлерінде 1000 мм-ге дейін. Қалған аймағында 100 мм-ден төмен. А. т-нің көп бөлігінде тұрақты ағын су болмайды. Таулы үстірттерде өзендердің құрғақ арналары (вади) тек өткінші жауындар кезінде ғана суға толады. Негізгі су қоры ретінде жер асты сулары пайдаланылады. Түбектің көпшілік бөлігінде субтропикалық және тропикалық шөлдердің құнарсыз топырағы мен сортаң топырақтары басым. Ылғалды муссондық жел өтіндегі Йемен тауларының беткейлерінде табиғи және мәдени өсімдіктер жайқалып өскен. Едәуір ылғалды тау беткейлері террасаланған, оларға жеміс ағаштары, кофе ағашы, индиго отырғызылған, дәнді дақылдар егілген. Қызыл т. бен Парсы шығанағының жағалаулық жазықтарындағы шөлдерде шұраттар (оазистер) жиі кездеседі. Ішкі облыстардағы шөл мен шөлейттерде суккулентті өсімдіктер (алоэ, сүттіген) немесе ылғалды тереңнен алатын, тамыр жүйесі жақсы жетілген бұталар мен шөптер алып жатыр. Мұнда тұяқтылардан қарақұйрық, бөкен, онагр жабайы есегі, жыртқыштардан: шиебөрі, қорқау қасқыр, тау түлкісі, каракал, қабылан, гамадрил маймылдары кездеседі. Құстардан: шіл, қараторғай, құр, бауырымен жорғалаушылардан: кобра, әбжылан, гюрза, агама, хамелеон кең тараған. А. т-нде мұсылман халықтар үшін қасиетті Арафат т-ы, Мекке, Медине қ-лары орналасқан.
| |||