Өзен: Нұсқалар арасындағы айырмашылық

Content deleted Content added
ш r2.7.2) (Боттың үстегені: stq:Äi
ш r2.7.3) (Боттың түзеткені: ext:Ríu; косметические изменения
3-жол:
'''Өзен''' — өзінің табиғи арнасымен ағып жататын [[ағынды су]].<ref>Қазақ тілі терминдерінің салалық ғылыми түсіндірме сөздігі. Су шарушылығы. – [[Алматы]], Мектеп, 2002.</ref>
 
== Толығырақ ==
 
Өзеннің негізгі бөліктері – бастауы (''басталар жері'') және атырауы (''[[көл|көлге]]ге, [[теңіз|теңізге]]ге құяр жері''). Ірі өзендердің жоғарғы, орта және төмен ағысы болады. Тікелей көлдерге, теңіздерге құятын немесе [[құм|құмдар]]дар мен [[батпақ|батпақтарға]]тарға сіңетін өзендер – негізгі және оларға келіп қосылатын өзендер алғашқының салалары деп аталады. Негізгі өзен өзінің салаларымен бірігіп [[өзен жүйесі|өзен ''жүйесін'']] құрайды. Өзен жүйесі мен су жиналатын алаптан ''[[өзен алабы]]'' құралады. Екі өзен алабы ''[[суайырық]]'' арқылы ажыратылады. Өзен негізінен жер бедерінің созыңқы ойыс жерлері – ''[[өзен аңғары]]'' бойымен (неғұрлым төменірек бөлігі – арна, тасқын сулар ғана жететін жері – ''жайылма'') ағады. Өзен қар суы, жаңбыр, мұздық және жер асты суларының есебінен толығып отырады. Жергілікті жер бедеріне байланысты тау өзені және жазық-дала өзені болып бөлінеді. Өзен торының жиілігі және ағысының бағыты табиғат жағдайларына байланысты. Экваторлық белдеуде және қоңыржай белдеудің таулы аудандарында суы мол өзен торы жиі орналасқан. Шөлді аймақтарда қар суы мен қатты нөсер әсерінен уақытша өзендер пайда болады. Дүние жүзіндегі ірі өзендер: ''[[Амазона]], [[Ніл]], [[Миссисипи (өзен)|Миссисипи]], [[Янцзы]]'', т.б. Қазақстан жерінде 85 мыңнан астам өзен мен жылға бар. Оның 8 мыңға жуығының ұзындығы 10 км-ден, 155-і 100 км-ден, 4-нің ([[Ертіс]], [[Сырдария]], [[Жайық]], [[Есіл (өзен) |Есіл]]) ұзындығы 1000 км-ден асады. Барлық өзендердің су қоры 110 млрд. м3, олардың ағын мөлшері 3460 м3/с. [[СЭС]] салуға болатын 2174 өзеннің жылдық су-энергетикасының жалпы қоры – 170,6 млрд. кВт/сағ. Ірі СЭС-тер Ертіс ([[Бұқтырма]], [[Өскемен]]), [[Іле]] ([[Қапшағай]]), Сырдария ([[Шардара бөгені|Шардара]]) өзендері бойында салынған. Республикадағы ірі өзендерде жолаушы, жүк тасымалданады. Су жолының жалпы ұзындығы 6000 км. Өзен – арзан энергия көзі, бағалы балық қоймасы, жайылмасы – құнарлы топырақты шалғын.<ref name="source1">"Қазақ Энциклопедиясы"</ref>
 
== Тағы қараңыз ==
* [[Өзен алабы]];
* [[Өзен аңғары]];
28-жол:
* [[Өзен аралығы]].
 
== Пайдаланылған әдебиеттер ==
<references/>
 
37-жол:
[[Санат:Су шаруашылығы]]
[[Санат:География]]
 
{{Link FA|he}}
 
Line 77 ⟶ 78:
[[et:Jõgi]]
[[eu:Ibai]]
[[ext:RiuRíu]]
[[fa:رود]]
[[fi:Joki]]
«https://kk.wikipedia.org/wiki/Өзен» бетінен алынған