Үрімжі: Нұсқалар арасындағы айырмашылық

Content deleted Content added
ш r2.7.1) (Боттың үстегені: pnb:ارومچی
ш r2.7.3) (Боттың үстегені: mzn:اورومچی; косметические изменения
49-жол:
Үрімжі [[Шинжәң]]ның өнеркәсіп базасы, онда мұнай мәнерлеу, металлургия, электр қуаты, көмір, тоқыма өнеркәсібі, құрылыс материялдары, механикаларды тірек еткен, химия өнеркәсібі, былғары өңдеу, баспа, азық-түлік, пластик тұтыну бұйымдары, жиһаз жасау сияқтыларға арналған біртұтас өнеркәсіп жүйесі бар. Үрімжі қаласының ауыл шаруашылығы көкөніс, жеміс-жидек, орманшылық, шөп, гүл сияқты сан алуан шаруашылық түрі біріккен қала маңы ауыл шаруашылық арнасына жатады.
 
== Тарих ==
Орта ғасырларда Үрімжі өңірінде юйлүң (Ұрым) атты түркі тайпасы өмір сүрген және Үлнтай (Үрімтай) деген қала болған. Үрімжі деген атау сол Үрімтай деген сөзден шыққан дейтін жорамал бар. Кейбір ғалымдар Үрімжі моңғол тілінде “Көркем жайлау” дегенді білдіреді. 16 ғасырларда моңғолдың ойрат тайпасы шығыстан ауып келіп, Үрімжі өңіріне қоныстанды. 1755 — 57 жылдары [[Цинь патшалығы]] Жоңғар хандығын жойып, 1759 жылы бүкіл Шығыс Түркістанды бағындырып, [[Тянь-Шань]] өңіріне өз билігін орнатты. 1763 жылы [[Цинь патшалығы]] қазіргі Үрімжі қаланың ішіндегі Хүң шань ([[Қызыл тау]]) маңынан қала-қорған салып, атын [[“Ди хуа”]] (ақыл көзін ашу, ағарту және келтіру деген мағынада) қойды. Сол кезден бастап қала құрылысы үздіксіз салынды. Цинь өкіметі [[Абылай хан|Абылай ханмен]]мен келісу арқылы 1758 жылы Үрімжіден қазақтармен сауда жасайтын арнайы базар ашты. Сол жылы [[Қабанбай батыр]] бастаған қазақтың сауда делегациясы Үрімжі базарына жылқы айдап барып сауда жасады. Содан кейін Үрімжі біртіндеп Шығыс [[Түркістан|Түркістандағы]]дағы негізгі сауда қаласына айналды. Батыс Қытайдағы мұсылмандар көтерілісі талқандалғаннан кейін 1884 ж. Ди хуа Шыңжаң өлкесінің орт. болып белгіленді. Үрімжі тұрғындары көбейіп, қала құрылыстары ұлғая түсті. 1945 жылы Гоминьдан үкіметі Үрімжіге ресми қала мәртебесін берді. Қала 5 аудан және бірнеше ауылдық әкімшіліктен тұрды. 1949 жылы қыркүйек айында Үрімжідегі Гоминьдан үкіметі Қытай коммунистік партиясына бейбіт түрде өздігінен берілді. 1955 жылы Үрімжіде Шыңжаң ұйғыр автономиялы районы құрылды. Үрімжінің қала құрылысы мен мәдениеті 1980 жылдан бастап тез қарқынмен дами бастады. Қалада ауыр және түсті металлургия, трактор, автомобиль жөндеу, химия, цемент заттары, жеңіл және тамақ өнеркәсібі кәсіпорындары, су және электро-станциялары, ун-т, пед., мұнай, а. ш. ин-ттары бар. Атырабында көмір өндіріледі. Қазір Үрімжі қаласы Қытайдың батыс бөлігіндегі ең маңызды халықараралық сауда-экономиқалық ортасы Соңғы жылдары Үрімжі қаласында еркін экономика және жаңа технология өндірісін дамыту ауданы құрылып, қарқынды жұмыс істеуде. Үрімжі — Қытайдағы қазақтардың да мәдениет орталық Шыңжаң қоғамдық ғылымдар академиясы және Шыңжаң унивеситетінде қазақтың тарихы мен мәдениетін зерттейтін ғалымдар жұмыс істейді.
 
[[БАҚ]] - Қытайда қазақ тілінде шығатын саяси, әдеби және ғыл. басылымдар “Шыңжаң газеті”, “Ұлттар ынтымағы”, “Шұғыла”, “Шет ел әдебиеті”, “Мұра”, “Шыңжаң қоғамдық ғылымы”, “Тіл және аударма” сияқты мерзімді басылымдар және “Шыңжаң халық баспасы”, “Шыңжаң оқу-ағарту баспасы”, “Шыңжаң жастар-өрендер баспасы”, “Шыңжаң ғылыми-техника баспасының” қазақ редакциясы бөлімдері шығаратын әр түрлі кітаптар жарық көреді. Шыңжаң халық радиосының қазақ бөлімі, Шыңжаң телеарнасы қазақ тілінде үш арнамен күн сайын хабар таратады.
 
== Сілтемелер ==
[[Қазақ Энциклопедиясы|"Қазақ Энциклопедиясы"]], 9 том
 
95-жол:
[[mr:उरुम्छी]]
[[ms:Ürümqi]]
[[mzn:اورومچی]]
[[nl:Ürümqi]]
[[nn:Ürümqi]]
«https://kk.wikipedia.org/wiki/Үрімжі» бетінен алынған