Беларусь операциясы: Нұсқалар арасындағы айырмашылық

Content deleted Content added
Өңдеу түйіні жоқ
ш r2.7.3) (Боттың түзеткені: bg:Операция „Багратион“; косметические изменения
1-жол:
Беларусь операциясы (1944) – [[Ұлы Отан Соғыс]]ында [[23 маусым]]нан [[29 тамыз]]ға дейін Совет қарулы Күштері жүргізген аса ірі стратегиялық шабуыл операцияларының бірі.<ref name="source1">“Қазақ Совет Энциклопедиясы”, ІІ том</ref> Операция Батыс [[Двина]]дан [[Припять өзені]]не дейінгі (1000 км-ден астам) және [[Днепр]]ден [[Висла]] мен [[Нарва]] өзендеріне дейінгі (600 км-ден астам) орасан зор территорияны қамтыды. Бұл территорияның неміс басқыншыларының қорғаныс жүйесінде маңызы зор болды. <br />
 
[[FileСурет:194407 abandoned german vehicles belarus (revised).jpg|thumb|350px|9-неміс армиямы. [[Бобруйск]]]]
 
Оны [[Германия]] [[шекара]]сын бөгеп тұрған қалқан деп есептеді. Сондықтан неміс командованиесі бұл жерге «Солтүстік» пен «Солтүстік Украина» армияларының бірсыпыра күштерін және «Орталық» армияның негізгі топтарын – барлығы 63 дивизия және 3 бригаданы (800 мыңнан астам адам, 10 мыңдай зеңбірек, 900 танк, 1300-ден астам ұшақ) шоғырландырды. Жау Батыс [[Двина]], [[Днепр]], [[Березина]] сияқты [[өзен]]дері және орманды, батпақты жерлерді пайдаланып, өн бойы 250-270 км-ге жететін алдын ала қорғаныс шебін жасады.<br />
 
== Беларусь операциясының мақсаты ==
Беларусь операциясының мақсаты жаудың «Орталық» армиясы тобын құртып, [[Беларусь|Белоруссияны]] азат ету болды.<ref name="source2">История Великой Отечественной войны Советского Союза 1941-1945, т.4, М., 1962</ref> Ол үшін бір мезетте жау қорғанысын 6 участокта бұзып-жарып өтіп, [[Витебск]] және [[Бобруйск]] аудандарындағы жазау [[әскер]]лерінің тобын қоршауға алу және жойып жіберу, осыдан кейін батыл шабуылға шығып, Минск ауданда немістің 4-армиясын талқандау қажет болды.<br />
[[Беларусь]] операциясына Витебск бағытында:<br />
* 1-Прибалтика (армия генералы И.Х.Баграмян), <br />
* Витебскінің оңтүстігі мен Орша бағытында 3-Белорус (генерал-полковник И.Д.Черняховский), <br />
* Могилёв бағытында 2-Белорус (армия генералы Г.Ф.Захаров),<br />
* Бобруйск бағытында 1-Белорус (армия генералы К.К.Рокоссовский) майдандарының әскерлері – барлығы 166 дивизия, 9 атқыштар бригадасы (1,4 млн. адам, 31,7 мың зеңбірек пен миномет, 5200 танк пен САУ, 6 мыңнан астам ұшақ) қатысты. <br />
Майдандардың қимылын шалғайлық авиация, [[Днепр]] соғыс флотилиясы және жау тылындағы партизандар қолдады. <br />
 
17-жол:
[[23 маусым]]да 1-Прибалтика, 3- және 2-Беларусь майдандары, [[24 маусым]]да 1-Беларусь майданы шабуылға шықты. 1-Прибалтика майданының әскерелері жаудың қорғанысын бұзып өтіп, [[25 маусымда 3-Белорус майданы әскерлерімен бірге Витебскінің батыс жағында немістің 5 дивизиясын қоршауға алып, [[27 маусым]]да жойып жіберді. Майданның негізгі күштері Батыс [[Двинадан өтіп, [[28 маусым]]да [[Лепель қаласы]]н алды. 3-Белорус майданының әскерлері жаудың қорғанысын ойдағыдай бұзып өтіп, [[1 шілде]]де [[Борисов қаласы]]н азат етті. 1-Белорус майданының әскерлері Проня, Бася және Днепр өзендерінің бойындағы жаудың күшті қорғанысын бұзып өтіп, [[28 маусым]]да Могилёвті азат етті. 2-Белорус майданының әскерлері [[27 маусы]]мда [[Бобруйск]] ауданында немістің 5 дивизиясын қоршауға алуды аяқтап, Свислочь өзені, Осиповичи, Любань бағытына шықты. 3- және 1-Белорус майдандарының әскерлері Минскіге бағыт алды. [[3 маусым]]да таңғы сағат 5-те Минскіге солтүстік-шығысынан және шығысынан 2-гвардиялық танк корпусының екпінді отрядтары, солтүстігінен 3-гвардиялық танк корпусының бөлімшелері басып кірді. Сол [[күн]]і түс кезінде оңтүстігінен 1-гвардиялық танк корпусы қалаға кірді. Кешкілік [[Беларусь|Белоруссияның]] астанасы неміс-фашист басқыншыларынан толық тазартылды.<ref name="source3">Освобождение Белоруссии М., 1969</ref> <br />
 
[[FileСурет:1944 liberated soviet civilians return home near vitebsk.jpg|thumb|350px|[[Витебск]] азаматтары соғыстан кейін үйлеріне оралуда]]
 
== Операцияның аяқталуы ==
[[Минск]]інің шығыс жағында жаудың 4-армиясының негізгі күштері (100 мыңнан астам адам) қоршауға алынды, бұл топ [[11 маусым]]да талқандалды. 1-Прибалтика майданының әскерлері Полоцкіні азат етіп, [[Шяуляй]]ға бағыт алды. [[13 шілде]]де [[Вильнюс]] жаудан тазартылды. Шілденің орта кезінде Совет әскерлері [[Двинск]], [[Каунас]], [[Гродно]], [[Белосток]] және [[Кобрин]] шебіне шықты. 17-18 шілдеде Совет әскерлері кең майданда [[Польша]] шекарасына жетіп, оның территориясына енді. [[27 шілде]]де 1-Прибалтика майданының әскерлері [[Шяуляй]]ді алып, [[31 шілде]]де [[Тукумс]] ауданында [[Рига]] шығанағына жетті. 3-Белорус майданының әскерлері Неман өзені]]нен өтіп, [[1 тамыз]]да [[Каунас]]ты басып алды, Шығыс Пруссия шекарасына шықты. 2-Белорус майданының әскерлері 16 шілдеде Гродноны, 27 шілдеде Белостокты азат етіп, шілденің аяқ кезінде Нарев өзені]]не жетті. [[18 шілде]]де 1-Белорус майданы сол жақ қанатының әскерлері Люблин бағытында шабуылға шығып, 20 шілдеде Батыс Буг өзенінен өтті де, [[Польша]] жеріне енді. [[23 шілде]]де [[Люблин]], [[28 шілде]]де [[Брест]] азат етілді. Майдан әскерлері [[28 шілде]] – [[2 тамыз]] күндері [[Варшава]]ның оңтүстік жағынан [[Висла өзені]]нен өтіп, [[Магнушева]] мен [[Пулава]] аудандарында плацдармандарды басып алды. Совет [[әскер]]лері тамыз-қыркүйек айларында жаудың қарсы соққыларын тойтырып, Варшава-Праганың шығыс бөлігін босатты, Нарев өзеніне өтіп, Рожан, Сероцк аудандарындағы плацдармды басып алды. Совет әскердлерінің Шығыс Пруссия шекарасына және Висла өзеніне шығуымен Беларусь операциясы аяқталды. <br />
 
[[FileСурет:19440704 polozk.jpg|thumb|350px|Совет әскерлері]]
 
== Операцияға көрсетілген көмек ==
29-жол:
Жаудың ең күшті тобы – «Орталық» армиясы талқандалды. Жаудың 17 дивизиясы мен 3 бригадасы толық жойылды, 50 дивизиясы құрамының 60-70%-ы талқандалды. [[Беларусь]] операциясындағы Совет әскерлерінің тамаша жеңісі Совет жауынгерлерінің отаңға шексіз берілгендігін және рухани-моральдық бейнесінің артықшылығын көрсетті. 402 мыңнан астам жауынгер, офицерлер мен генералдар орден және мадельдармен марапатталды. Совет Белоруссияны азат етуге қазақстандық 8-гвардия, 30-гвардия, 391- және 310-атқыштар дивизиялары қатысты. 8-гвардия атқыштар дивизиясы Риганы азат еткені үшін Суворов орденімен марапатталды. Беларусь операциясында ерліпен шайқасқан [[І.Айтықов]], А.Жанұзақов, Ж.Асаналиев, С.Әбдіжапаров, С.Әшіров, М.Қайырбаев сияқты қаһарман қазақ жауынгерлеріне Совет Одағының Батыры Атағы берілді.<ref name="source5">50 лет Вооруженных Сил СССР, М., 1968</ref>
 
== Пайдаланылған әдебиет ==
<references/>
{{Uncategorized}}
 
{{Link FA|de}}
 
Line 37 ⟶ 38:
[[be:Аперацыя Баграціён]]
[[be-x-old:Апэрацыя Багратыён]]
[[bg:Операция Багратион„Багратион“]]
[[ca:Operació Bagration]]
[[cs:Operace Bagration]]