|
'''Қырғыздар''' ([[қырғыз тілі|қырғызша]]: ''кыргыздар''; ''кыргыз'') - [[Тянь-Шань]] және [[Памир-АлтайАлай таулары]] аралығында орналасқан. [[File:Kyrgyz Manaschi, Karakol.jpg|thumb| alt=A.| ''[[Қырғыздар]]''.]]Жерінің 75%-дан астамын тау жоталары алып жатыр. Ең биік жері — [[Қоңгур шыңы]] (7439 м). Жер қойнауы полиметалл мен сирек кездесетін металдар, алтын, күміс, сынап, сүрме, қалайы, мұнай, газ, тас көмір, қоңыр көмір, т.б. кендерге бай. Ыстық-атаАта, ЖалалабадЖалал-Абад курорттарының аты кең жайылған. Жерінің көп бөлігі сейсмик. аймақтар қатарына жатады. Климаты континенттік, қаңтардағы орташа температура биік тау жоталарында –8 — 20ӘС20°С, биік шыңдарда –53ӘС–53°С-қа дейін жетеді, тау бөктері мен аңғарларда –1,5 — 8ӘС8°С. Жазы қуаң, ыстық. Шілде айында аңғарларда 20 — 27ӘС27°С кейде 43ӘС43°С-қа дейін (ШуЧу аңғарында), тауда 15 — 17ӘС17°С, биік шыңдарда 5ӘС5°С болады. Жылдық жауын-шашынның ең аз мөлшері (100 мм) — [[Ыстықкөл қазаншұңқыры]]ның батысы; ең көбі (900 — 1000 мм) — [[Ферғана жотасы]]ның оңтүстік-батыс беткейі. Өзендері [[Арал теңізі]], [[Тарим]], Ыстықкөл алаптарына құяды. Ең ірі өзені — [[Нарын]]. Ол [[Қарадария]] өзенімен қосылып [[Сырдария]]ға құяды. Солтіктегі ірі өзені — Шу, солт.-батыста — Талас, қиыр оңт-те — Қызылсу. Қ. Р-нда 3000-ға жуық көл бар. Ірілері — ЫстықкөлЫстық-Көл, [[Шатыркөл]]. Өсімдіктің 3,5 мың түрі кездеседі. Жерінің 3,3%-ы — орман (шырша, арша, жаңғақ, т.б.). Тау беткейлерінде шалғын шөп қалың өскен. Шөлейт аймақтарында қоян, сарышұнақ, кірпі, далалық өңірлерде сұр аламан, ақшыл күзен, ормандарында қоңыр аю, сілеусін, жабайы шошқа, елік, сусар, марал; құстардан: аққу, қаз, үйрек, қаршыға, т.б. кездеседі. Өзен-көлдерінде балықтың 40 түрі бар. Жанат, америка күзені, ондатр, саз құндызы жерсіндірілген. Ыстықкөл, [[Сарышелек]] қорықтары ұйымдастырылған.
'''Тарих'''[[File:Кыргызский каганат.png|thumb| alt=A.| ''[[Қырғыз қағанаты]]''.]]
|
