Іле жорғаторғайы (лат. Podoces panderi ilensis) – торғайтәрізділер отряды, қарға тұқымдасына жататын жорға торғайдың бір түршесі. Қазақстанда тек Оңт. Балқаш өңірінде, негізінен Сарыесікатырау (Іле мен Қаратал өзендерінің аралығында), бірен-сараны Тауқұм, Лөкқұм және Қосшағылда кездеседі. Сайрауықтан көп үлкен емес, салм. 80 – 100 г. Басы мен жоны көкшіл сұр, бауыры солғын қызғылт, құйрығы қара. Алқымында, қанатында қара дақтары бар. Ұшқанда тамағындағы және қанатындағы ақ дақтар анық көрінеді. Нашар ұшатын болғандықтан, негізінен жерде тіршілік етеді. Сексеуіл сирек өскен құмды шөлдерді мекендейді. Отырықшы құс. Ақпанның соңында аталығы мен аналығы бірігіп, сауысқанның ұясына ұқсас қақпақты ұя жасап, онда 3 – 6 жұмыртқа салады. Оларды аналығы 18 – 20 күндей шайқайды, ұядан ұшқан балапандарын сонша күн аталығы мен аналығы бірігіп қоректендіреді. Жәндіктермен (өрмекші, қыршаяны, т.б.), кейде кесіртке мен кесірттерді де жейді. Ал қыстағы қорегі – өсімдік тұқымдары. І. ж. т-лар – өте сирек кездесетін құс. 1982 ж. Оңт. Балқаш өңірінде Қарадон сайындағы тоғайдан 15, Шыңгелді – Хақ сайындағы тоғайдан 30 ұясы табылғаны туралы дерек қана бар. Жылдан жылға саны азаюда, Оңт. Балқаштың эндемигі, қорғауға алынып, Қазақстанның және Алматы облысының “Қызыл кітабына” енгізілген.[1]
Дереккөздер
өңдеу
- ↑ Қазақ Энциклопедиясы, 9 том
