Інқоян
Інқоян - (лат. Oryctolagus cuniculus) - оңтүстік Еуропадан бұкіл жершарына тараған қояндардың түрі. Австралияға інқояны енгізілгенінің нәтижесінде экологиялық балланс бұзылып экологиялық апаты орын алған. Осы қояндардың түрінен үйқояны қолға үйретілген.
| Інқоян] | ||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | ||||||||
| Ғылыми топтастыруы | ||||||||
| ||||||||
| Екі-есімді атауы | ||||||||
| Oryctolagus cuniculus Linnaeus, 1758 | ||||||||
 |
Билогиялық сипаттама өңдеу
Інқоян - сүткөретіледің ішідегі ірі емес тұқымдасы. Дене тұрқы 31-45 см, салмағы 1,3 – 2,5 кг-дай болады.
Маусымдыққа байланысты түсін өзгепейді. Қысы-жазы арқасының түсі сұғылт-қоңыр, кейде жирен болады. Құйрығының үсті сұрғылт қоңыр, ал асты - ақ, ұшы қара немесе қара қоңыр. Құлағының ұшында кішкене қара дақтар бар. Бауыры ақ немесе сұрғылт.
Көктемгі түлеуді науыз айында бастайды. Ұрғашысы 1,5 айда тез түлеп шығады, ал еркегі - жазға дейін жүні түлей береді. Күзгі түлеу қыркүйек-қараша аралығында өтеді.
Інқоян, басқа да қояндардың түрлері сияқты, өте өсімтал болады. Ұйығуы қаңтар мен ақпанның аяғында басталады. Көбею маусымы - жыл бойы. Жылына 4 рет 2 – 8 (кейде 15) көжек туады. Туар кезде ғана қоян ін қазады, топ-топ болып тіршілік етеді. Көжегі көзі ашылмай, өте дәрменсіз, қызылшақа болып туылады. Көжектедің салмағы 40-50 гр, жүндес. 10-шы күні көзі ашылып, 25-ші күі жүріп кетеді, бірнеше күннен кейін өзі қоректенеді. Жыныстық жетілуі 5-6 ай, сол себепті ерте көктемде туған қояндар жыл соңына қарай өздері де түлдей алады. Бірінші 3 аптаның ішінде 40% жас түлдер әр түрлі себеппен жан береді. Ал бірінші жылдың соңына дейін тек 10% ғана тірі болады. Қорегін іздеуге ымырт түскен кезде, түнде шығады. Қояндар көбейіп кетсе жайылымға, жеміс бағына, жас орманға үлкен зақым келтіреді. Кейбіреулері індет таратады.
Таралуы өңдеу
Бастапқы кезде інқоян Францияның отүстігінде ғана мекендеген. Адамның шаруашылық қызметінің ақасында інқоян Азия мен Антарктикадан басқа бүкіл жершарына тараған. Кәзіргі заманда Орта және Батыс Еуропада кең тараған, Скандинавия, оңтүстік Украина, солтүстік Африкада, Солтүстік Кавказда және Азов теңізі аймағында ке таралған.[1][2][3]
Дереккөздер өңдеу
- ↑ Полная иллюстрированная энциклопедия. «Млекопитающие» Кн. 2 = The New Encyclopedia of Mammals / под ред. Д. Макдональда. — М.: «Омега», 2007. — С. 440. — 3000 экз.
- ↑ "Қазақстан”: Ұлттық энцклопедия/Бас редактор Ә. Нысанбаев – Алматы “Қазақ энциклопедиясы” Бас редакциясы, 1998
- ↑ Биология: Жалпы білім беретін мектептің 7-сыныбына арналған оқулық. Алматы: Атамұра, 2007.
| Ортаққорда бұған қатысты медиа файлдар бар: Інқоян |