Александр Мелентьевич Волков
Александр Мелентьевич Волков (14 маусым 1891, Өскемен — 3 шілде 1977, Мәскеу) — орыс және кеңестік жазушы, драматург, аудармашы, ұстаз. Ол «Зүбаржат қала сиқыршысы» кітаптар циклінің авторы ретінде танымал.
| Александр Мелентьевич Волков | |
 | |
| Туған күні | |
|---|---|
| Туған жері | |
| Қайтыс болған күні | |
| Қайтыс болған жері | |
| Азаматтығы | |
| Мансабы |
жазушы |
| Шығармашылық жылдары |
1916—1976 |
| Жанры |
ертегі, тарихи роман |
| Шығармалардың тілі |
орыс |
Өмірбаяны өңдеу
1891 жылы 14 маусымда Өскеменде Малороссийский шолақ көшесінде отставкадағы фелдфебел Мелентий Михайлович Волковтың отбасында дүниеге келген. 12 жасында алғашқы оқушысы ретінде Өскемен қалалық мектебін бітіріп, кейін мұғалімдік қызметін бастады.
1907 жылы ол Томбы мұғалімдер институтына оқуға түсті, содан кейін (1909 ж.) Құдай заңынан басқа мектеп бағдарламасындағы барлық пәндерді оқыту құқығымен диплом алды.
Ол өзінің туған жерінде мұғалім болып жұмыс істей бастады, 1910-1913 жылдары (математикке мамандандырылған) Новосібір облысында, Колыван ауылында мұғалім болып жұмыс істеді. 1926 жылы Ярославлға көшіп келіп, мектеп директоры болып жұмыс істеді. Ярославль педагогикалық институтының математика факультетін сырттай бітірді.
1929 жылы ол Мәскеуге көшіп, онда жұмысшылар факультетінің оқу бөлімінің меңгерушісі болып жұмыс істеді. Жеті ай ішінде курсты аяқтап, Мәскеу университетінің физика-математика факультетінде сыртқы емтихандарды тапсырды. 1931 жылдан бастап, негізі қаланғаннан бастап жиырма жыл ішінде ұстаз, содан кейін - Мәскеу түсті металлдар және алтын институтының жоғары математика кафедрасының доценті.
Волков энциклопедиялық сауатты адам болды, ол әдебиетті, тарихты, шет тілдерді жақсы білді.
24 жасында Волков Өскемендегі жаңа жылдық балда гимназиядағы гимнастика және би мұғалімі Калерия Губинамен кездесті. Екі айдан кейін олар үйленді және бір жылдан кейін олардың ұлы Вивиан (бес жасында дизентериядан қайтыс болды), ал үш жылдан кейін тағы біреуі - Ромуалд (круптан екі жасында қайтыс болды) дүниеге келді. Соған қарамастан, бірнеше жылдан кейін Александр мен Калерияда тағы да бір-бірден екі ұл туып, оларға дәл сондай ат қойды.
Еңбектері өңдеу
Александр Мелентьевич Волков әдебиеттегі алғашқы қадамын Өскеменде жасады. Ол балаларға арнап жиырмадан аса кітап жазған. Балалық шағында көрген естен кетпес естеліктері кейіннен "Ғажайып шар", "Ағайынды екі жігіт", "Сәулетшілер", "Царьград тұтқыны" шығармаларын жазуға септігін тигізді. Сонымен бірге " Алпыс жыл. Өткендегі мен қазіргі туралы повесть " атты қолжазбасында да көрініс тапты.
"Ғажайып шар" романы орыстың тұңғыш ауада ұшатын ұшқышы туралы жазылған шығарма. Бұл А.С.Макаренконың қолдауымен 1940 жылы тұңғыш рет жарық көрді. Шығарманы жазуға автордың көне шежіреден тауып алған шағын әңгімесі себепші болды. Әңгіме негізінде бірінші ауа шары, оны жасаған орыс адамы туралы жазу мүмкін емес еді. А.М.Волков орыс ғалымы Дмитрий Ракитинді аэростатты ойлап табушы және оны М.В. Ломоносовтың шәкірті етіп көрсетеді.
"Ағайынды екі жігіт" романы 1950 жылы жазылды. Кейін кітап орыс, румын, поляк, қытай тілдерінде басылып шықты. Жазушының «Зүбаржат қаласының сиқыршысы», «Урфин Джюс пен оның ағаштан жасалған сарбаздары», «Жеті жер асты королдері», «Маррандардың отты құдайы», «Сары тұман және иесіз қалған қамалдың құпиясы» ертегі-повестерінің жазылу тарихы да қызық.
Повестері өңдеу
- «Ағайынды екі жігіт» (1938—1961)
- «Таңғажайып шар (Бірінші аспанкез)» (1940)
- «Көрінбейтін жауынгерлер» (1942)
- «Соғыстағы ұшақтар» (1946)
- «Корма қалдырған із» (1960)
- «Үшінші мыңжылдықтағы саяхатшылар» (1960)
- «Өткен шақ елдегі екі достың шытырман оқиғалары» (1963)
- «Царградтық тұтқын» (1969)
- «Сонда Лена қанға боялды» (1975)
Әңгімелері мен очерктері өңдеу
- «Петя Ивановтың планетадан тыс станцияға саяхаты»
- «Алтай тауларында»
- «Лопатиндік шығанақ»
- «Буже өзенінде»
- «Мең»
- «Сәтті күн»
- «Алауда»
Романдары өңдеу
- «Сәулеткер» (1954)
- «Қаңғыру» (1963). Романда автор итальяндық астроном және философ Джордано Бруноның балалық және жастық шағы туралы айтқан.
Ғылыми-көпшілік кітаптары өңдеу
- «Қармақпен қалай балық аулауға болады. Балықшының жазбалары» (1953)
- «Жер мен Көк» (1957—1974)
- «Шындықты іздеу кезінде» (1980)
- «Тағдырды іздеу кезінде» (1924)
Өлеңдері өңдеу
- «Мені ешнәрсе бақытты етпейді» (1917)
- «Армандар» (1917)
- «Қызыл Әскер»
- «Кеңес ұшқышы жайлы баллада»
- «Барлаушылар»
- «Жас партизандар»
- «Отан»
Әндері өңдеу
- «Комсомолдық жорық»
- «Тимуршылардың әні»
Балалар театрына арналған пьесалар өңдеу
- «Бүркіт тұмсығы»
- «Шалғай жерде»
- «Ауылдық мектеп»
- «Толя-пионер»
- «Қырыққұлақ гүлі»
- «Үй мұғалімі»
- «Орталықтан келген жолдас (Заманауи бақылаушы)»
- «Шнеерзон мен Ко сауда үйі»
Радиопьесалар (1941—1943) өңдеу
- «Тәлімгер майданға кетіп барады»
- «Тимуршылар»
- «Патриоттар»
- «Тымық түнде»
- «Күпәйке»
Тарихм очерктер өңдеу
- «Әскери істегі математика»
- «Орыс артиллериясының тарихындағы айтулы беттер»
Аудармалар өңдеу
Мәңгі есте сақтау өңдеу
1986 жылы Өскемендегі Ертістің сол жағалауында жаңадан салынған көшесіне А. М. Волковтың есімі берілді.
Отбасы өңдеу
Әйелі — Калерия Александровна Волкова, қыз кезіндегі тегі Губина (қай. 1946).
- ұл — Вивиан (балалық шағында қайтыс болды).
- ұл — Ромуалд (балалық шағында қайтыс болды).
- ұл — Вивиан (есімі қайтыс болған бірінші баланың құрметіне қойылған) (1925 -?), инженер.
- ұл — Ромуалд (есімі қайтыс болған екінші баланың құрметіне қойылған) (туғ.1929).
Бауыры — Анатолий Мелентьевич Волков (1901—1979), балық аулау туралы әңгімелердің авторы.
Әдебиет өңдеу
- Волков А. М. Повесть о жизни // Вслух про себя. — М., 1978.
- Невинская И. Н. Волков Александр Мелентьевич // Русские детские писатели XX века: Биобиблиографический словарь. — М., 1998.
- Рахтанов И. Волшебник-учёный // Рахтанов И. Рассказы по памяти. — М., 1971.
- Петровский М. Александр Волков. «Волшебник Изумрудного города». Правда и иллюзии страны Оз. // Книги нашего детства. — 2008, 2-е изд.
- Бегак Б. А. Жил-был мальчик // Бегак Б. Правда сказки. — М., 1989.
- Владимирский Л. В. История одной сказки // Костёр. — 1989.— № 7.
- Латова Н. Удивительные приключения «Волшебника страны Оз» в России // Детская литература. — 1995. — № 1-2.
- Етоев А. Зүбаржат қаласының құрылысшысы // «7 дней». — 2001.
- Галкина Т. В. Александр Волковтың өмірбаяны: ғылыми өмірбаянның қағидалары // Вестник Томского государственного педагогического университета. — 2004. — № 2 (39). — б. 162—167.
- Галкина Т. В. Незнакомый Александр Волков в воспоминаниях, письмах и документах. — Томск: Издательство Томского государственного педагогического университета, 2006. — 270 с., ил.