Ахмед әл-Мұғтамид

Ахмед әл-Мұғтамид (араб.: أحمد المعتمد‎‎; 843, Самарра15 қазан 892, Самарра) — Ислам халифатының 34-ші халифасы, мүміндердің әмірі.

Ахмед әл-Мұғтамид
араб.: أحمد المعتمد‎
Ахмед әл-Мұғтамид
884 жылы әл-Мұғтамидтің атымен шығарылған динар
Лауазымы
Ту
Ту
Ислам халифатының 34-ші халифасы
26 маусым 870 — 15 қазан 892
(Лақап аты Әл-Мұғтамид Ғалаллаһ)
Ізашары Мұхаммед әл-Мүһтәди
Ізбасары Ахмед әл-Мұғтадид
Өмірбаяны
Діні Ислам
Дүниеге келуі 843 (0843)
Самарра, Ислам халифаты
Қайтыс болуы 15 қазан 892 (0892-10-15)
Самарра, Ислам халифаты
Династия Аббас әулеті
Әкесі Жағфар әл-Мүтәуәккил
Анасы Фәтйән

Өмірбаяны өңдеу

Әл-Мұғтамид түркілердің қалауымен бауыры Әбу Ахмед Талха ибн әл-Мүтәуәккилді 871 жылдың қаңтарында әскербасы етіп тағайындайды. Сонымен бірге бірқатар аймақтың билігін де қолына береді. 872 жылдың қаңтарында басқа аймақтарды да оның билігіне берді. Осылайша іс жүзінде халифалық билік Әбу Ахмедке өтеді. Ал халифаның аты тек қана хұтба мен ақшада ғана қалады.

Әл-Мұғтамидтің мемлекетті басқаруда салмағы болмады десек артық айтқандық емес. Барлық шешімді бауыры Әбу Ахмед қабылдайтын. Әл-Мұғтамид уақытының көп бөлігін ойын-сауыққа, сұхбат мәжілістеріне арнайтын.

Әскери сала әлі де түркілердің қолында болғанымен олар саяси алаңдағы бұрынғы ықпалынан айырыла бастайды. 889-890 жж. халифат орталығының түркілер үшін құрылған Самаррадан Бағдат қаласына көшірілуі, Аббаси мемлекетінде саяси салада түркі үстемдігінің біткендігін көрсетеді. Халифалар мен түркі қолбасшылар арасында жалғасқан күрес кезінде алғашында бейтарап қалған халық та бірте-бірте түркілерге қарсылық білдіріп, күреске қатыса бастады. Әл-Мұғтасым халифа болған кезде халық түскен жағдайға енді Самаррада түркілер душар болды. Осы арада әл-Мүтәуәккил бастаған әскери топтар арасында түркілерге қарсы жаңа топтардың құрылуы кейінгі халифалар тарапынан да қолдау тапқандықтан әскердің ішінде тепе-теңдік қалыптасқандай болды.

Тұлғалық қасиеттері өңдеу

Әл-Мұғтамидтің өлімі де өміріндей болды. Ішкілікті тым көп қабылдауының себебінен 15 қазан 892 жылы дүниеден өтті[1].

Дереккөздері өңдеу

  1. Ислам тарихы. Алматы: Ернар Есімқұлов, 2018 ISBN 978-601-7929-37-4