Ақтікен (лат. Nіtrarіa) – ақтікендер тұқымдасына жататын бұта; өсімдіктер туысы.

Ақтікен

Ғылыми топтастыруы
Дүниесі: Өсімдіктер
Бөлімі: Гүлді өсімдіктер
Табы: Қос жарнақтылар
(unranked) Core eudicots
Сабы: Sapindales
Тұқымдасы: Nitrariaceae
Тегі: Ақтікен (Nіtrarіa)

Өсетін жері мен таралу аймағы өңдеу

Батыс, Орта және Орталық Азияның, Оңтүстік-Шығыс Еуропаның және Солтүстік Африканың далалы, шөлді аймақтарында кездесетін 10 түрі белгілі. Қазақстанда шөл даланың сортаң жерлерінде, өзен бойларында, тау бөктерлерінде өсетін 2 түрі бар. Жиі кездесетіні – Шовер Ақтікені (Nіtrarіa schoberі).

Ботаникалық сипаты өңдеу

  • Биіктігі 2 м-дей, тарбиған бұташықтарының ақшыл көк қабығы бар.
  • Жапырақтары 2 – 4-тен шоғырлана орналасқан (ұзындығы 15-25, ені 4-7 мм).
  • Ақшыл сары гүлдері өте қысқа гүлтабанында орналасып, шатырша гүлшоғырына топталған.
  • Мамыр – маусым айларында гүлдеп, жемістенеді. Гүлдеген кезде өте әдемі өсімдік.
  • Жемісі – боз қызғылт шырынды ірі сүйекше, жеуге жарамды.

Шаруашылықтағы қолданысы өңдеу

Ақтікеннің күлінен сабын жасау үшін сақар, жіп, мата бояйтын бояу алынады. Шовер Ақтікені Солтүстік Үстіртте өте сирек кездесетін түр болғандықтан, Маңғыстау облысының Қызыл кітабына енгізілген.[1]

Дереккөздер өңдеу

  1. Қазақстан Республикасының табиғаты туралы энциклопедия, V- том