Бұрхан Шағиди

Бұрхан Шағиди (03.10. 1894, Ресей, Қазан губерниясы Тетеш ауданы Ақсу ауылы — 1989, Қытай, Бейжің) — қоғам қайраткері, ғалым. Бұрхан 1912 жылы Үрімжі қаласына қоныс аударып, Қытай азаматтығын қабылдады (1914). 1929—1933 жылдары Берлин университетінің саяси экономика факультетінде оқыды.

Найман тайпасының Қызай руынан шыққан.

Өмірбаян

1934 жылы «Шыңжаңда империяға қарсы тұру» қоғамы бұқаралық басқармасы төрағасының орынбасары, 1937 жылы Қытайдың Зайсан қаласындағы консулы болды. 1938 жылы Шэн Ши Сай үкіметі тарапынан қамауға алынып, 1944 жылға дейін түрмеде отырды. 1945 жылы Үрімжі аймағының уәлиі, Шыңжаң өлкелік бірлескен үкімет төрағасының орынбасары, 1947 жылы қыркүйекте Гоминдан үкіметінің алқа мүшесі болып тағайындалды. 1949 жылы Шыңжаң өлкелік үкіметінің төрағасы, Шыңжаң университетінің ректоры болды. Бұрхан Чан Кайши тобының Ішкі Қытайдағы жеңілісіне байланысты өлкелік үкіметтің барлық алқа мүшелерін Қытай коммунистеріне бейбіт берілуге үндеді (1949, 26 қыркүйек). 1953 жылы Қытай Халық саяси мәслихат кеңесі төрағасының орынбасары, Қытайдағы мұсылмандар қоғамының, Араб — Қытай достық қоғамының төрағасы, 1955 жылы ҚХР Ғылым Академиясының академигі, оның аз ұлттар тілін зерттеу ин-тының директоры болды. 1966 жылы Қытайдағы “мәдени революция” кезінде қуғынға ұшырап, 1978 жылы ақталды. Кейін Қытай Халық саяси мәслихат кеңесі төрағасының орынбасары қызметін атқарып, түркі тілдерін, ислам дінін зерттеу қоғамдарына төрағалық етті. Бұрхан орыс, араб, неміс, қытай, ұйғыр тілдерін жақсы меңгерген. Ұйғырша — қытайша — орысша сөздік шығарған.