Вашингтон Ирвинг
Вашингтон Ирвинг (3 сәуір 1783 — 28 қараша 1859) — АҚШ әдебиетінің классигі, романтикалық әңгімелер мен тарихи зерттеулердің шебері, Еуропаға кеңінен танымал болған АҚШ-тың алғашқы кәсіби әдебиетшісі. Эссеші әрі ақын, аңыз бен мистиканың шебері, саяхатшы, әрі биограф ол оқырман қауымға Джонатан Олдстайл, Дидрих Никебоккер, Джефри Крэйан, Ласелот Лангстафф деген лақап аттармен танымал. Оның шығармалары реализм, мистика, ертегі және фантастикамен тығыз байланысты болды. [1]
| Вашингтон Ирвинг | |
| Washington Irving | |
 | |
| Туған күні |
3 сәуір 1783 ж. |
|---|---|
| Туған жері | |
| Қайтыс болған күні |
28 қараша 1859 ж. |
| Қайтыс болған жері |
Саннисайд, Тэрритаун |
| Азаматтығы | |
| Мансабы |
жазушы, биограф, редактор, дипломат |
| Бағыты | |
| Шығармалардың тілі | |
| Дебюті |
Джонатан Олдстайлдың хаттары (1802) |
| Қолтаңбасы |
|
Ортаққордағы санаты: Вашингтон Ирвинг | |
Вашингтон Ирвинг 1783 жылы Нью-Йоркте дүниеге келген. Тегі шотландық, әкесі Уильям француздармен соғыс жылдарында Нью-Йорктың теңіз әскерінде қызмет етеді.
Ирвинг дүниеге келгенде, Нью-Йорк тәуелсіздік үшін күрес жылдарында жартылай өртенген, 23 мыңдай тұрғыны бар қалашық болатын.
Мектептегі шағында ол латын тілінде Цицеронды, Тит Ливийді, Оливер Голдсмиттің поэзиясын сүйіп оқитын еді.
16 жасында арманшыл Вашингтон ағылшын әдебиетінен рухани азық тауып, “Робинзон Крузо”, “Гулливер”, “Синдбадты”, сондай-ақ саяхаттар жайлы кітаптарды көптеп оқыды.
Оның жазу өнеріне деген қабілеті балалық шағында 10 жыл бойы әзіл өлеңдер, 13 жасында драмалық шығармалар мен эссе жазып жүргенде білінеді. Өзінің 1802 жылы жарық көрген “Джонатан Олдстайлдың хаттары” атты алғашқы әдеби басылымында ол сол кездегі театрды әрі актерларды сын садағына алған болатын.
1806 жылы Нью-Йоркта ешбір қызығушылығы, құлқы болмаса да, заң саласындағы білімін ары қарай жалғастырып, барристер лауазымын иемденеді, бірақ денсаулығының нашарлауына байланысты құқықтану саласын тастап, өзінің сүйікті кәсібі әдебиетпен айналыса бастайды.
Ирвинг қалың ойға беріліп, жалғыздықта отырып жазған “Нью-Йорк тарихы” атты романы 1809 жылы жарық көреді. Американдықтардың өткен өмірі мен бүгінгі тыныс-тіршілігі жайлы жазылған бұл жылнамалық-мистификациясы – автордың өткен тарихқа деген қызығушылығының айқын көрінісі.
1812-14 жылдары Ирвинг әскери қызметте болады. Ақшадан қатты мұқтаждық көрген Ирвинг Бирмингемдегі ағасы Питер мен тұрмыстағы әпкесінен көмек алу мақсатында 1815 жылы соңғы ақшасымен Англияға аттанады. Англияда болған сапарында немістің халық ертегілерінің әсерімен жазылған “Эскиздер кітабын” басып шығарады.
1819 жылы осы еңбектің қайта басылымда бұл кітап “Джеффри Крэйан, джентельмен” деген бүркеншік атпен шығады. Бұдан кейін жазылған “Брейсбридж-холл” және “Саяхатшының әңгімелері” авторға материалдық тәуелсіздік әкеледі.
Ирвинг Испанияда біраз жыл болып, көп уақытын кітапханаларда өткізіп, Америка материгінің алғаш табылу, ашылу кезеңіндегі саяхатшыларды, әскербасылардың т.б. көптеген қолжазбалары мен кітаптарын оқиды. Атақты «Альгамбра» сарайында болып, бүгінгі күнге дейін миллиондаған оқырманның сүйікті шығармаларына айналған новеллаларын, эсселерін, тарихи баяндамалары мен аңыздарын жазды.
1828 жылы Ирвинг “Христафор Колумбтың өмірі мен саяхаты” атты үш томдық тарихи-биографиялық еңбегін шығарады, 3 жылдан соң бұл еңбек “Колумб серіктерінің саяхаттары мен ашулары” болып өңделіп, толықтырылып, қайта шығарылады. Ирвинг араб-испандықтардың тарихымен айналысты. [2]
1820 жылдың соңына қарай жазушы әрі ойшыл Вашингтон Ирвинг Испаниядағы тарихи академияның құрметті мүшесі болып қабылданады. Бір жылдан соң «Корольдік әдеби қоғамнан» тарих саласындағы еңбектері үшін алтын медальды иеленсе, көп ұзамай Оксфорд, Колумбия және Гарвард университеттерінің «құрметті профессор» дәрежесіне ие болды.
1832 жылы Вашингтон Ирвингтің атақты новеллалар жинағы «Альгамбра» жарық көреді. 1851 жылы аталмыш кітапты автор қайтадан қарап, толықтырып шығарады.
Ирвинг американың негізгі тұрғындары үндістер туралы «Прерияға саяхат» (1835), «Астория» (1836), «Капитан Бонвильдтің басынан кешірген қызықты оқиғалары» атты үш жаңа танымдық очерктерін жазып шығады. Сонымен бірге «Испанияны жаулап алу туралы аңыздар», «Мұхаммед және оның жақтастары» (1849) атты мұсылмандық тақырыптағы еңбектерін жазады.
Оның алғашқы толық жинағы 1848-1850 жылдары Нью-Йоркте, кейіннен 1851 жылы Лондонда басылып шықты (15 том). Ирвинг дүниеден өткен соң 1860-1861 жылдары оның толық шығармалар жинағы (21 том) басылып шықты. Ал бүгінгі таңға дейін оның шығармалар жинағы АҚШ-та бірнеше мәрте қайталанып басылды. Мысалы 1969-1989 жылға дейінгі 20 жылда Ирвинг еңбектері 30 том болып жарық көрді. [3]
Бүгінде оның новеллалары мен Америка халқының мінез-құлқы туралы жазған ирониялық әңгімелері классикаға айналды. Вашингтон Ирвинг Азамат соғысы қарсаңында Тарритаун қаласында дүниеден өтті. 1859 жылдың 1 желтоқсанында Ирвингті соңғы сапарға шығарып салу күні қаладағы барлық дүкендер жабылып, қала халқы аза тұтты. Оны Ескі- голландтық шіркеу маңындағы “Сонная Лощина” қабіріне жерледі.
Дереккөздер өңдеу
- ↑ Зарубежная литература. С.В.Тураев, И.Б.Дюшен, Г.А.Могилевская, А.А.Тахо-Годи. Москва, Просвещение, 1975
- ↑ История зарубежной литературы ХІХ века. Под ред. Н.А.Соловьевой. Москва, Высшая школа, 2000
- ↑ История зарубежной литературы ХІХ века. Елизарова М.Е., Гиждеу С.П., Колесников Б.И., Михальская Н.П. Москва, Просвещение, 1972