Гувер бөгеті
Гувер бөгеті (ағылш. Hoover Dam, жәнеде Boulder Dam атымен танымал) — АҚШ-тың ең ыстық, ең құрғақ бөлігінде тұратын миллиондаған адамдардың өмірлерін қажетті сумен қамтамасыз етеді. Табиғаттың дүлей күшіне тосқауыл жасаған инженерлер Невада мен Аризона штаттарының фермерлік жайылымдарын ғана емес, гидроэлектростанциялардың да сумен қамтамасыз еткен. Бөгет салу жұмыстары Колорадо өзенінде 1931 ж. басталып, бес жыл мерзімде аяқталған. Құрылыстың ұзындығы – 379 м, биіктігі – 221 м. Ол 20 жыл бойы әлемдегі ең биік бөгет болып саналған.
Бөгетті АҚШ Ішкі істер департаментінің бөлімшесі болып табылатын АҚШ-тың Жерді қалпына келтіру бюросы басқарады. 1981 жылы бөгет АҚШ-тың тарихи орындардың ұлттық тізіліміне енгізілді. Гувер бөгеті - Лас-Вегас аймағындағы ең танымал көрнекті орындардың бірі.
Құрылыстың фоны өңдеу
Бөгет салынбай тұрып Колорадо өзені өзінің турбулентті темпераментін жиі көрсетіп, Сеңгір тауларда қар еріген кезде төменгі ағыстағы ауылшаруашылық алқаптарын жиі су басқан. Бөгет жобалаушылары оның құрылысы өзен деңгейінің ауытқуын тегістеуге көмектеседі деп үміттенген. Сонымен қатар, су қоймасы суармалы егіншіліктің дамуына серпін береді, сонымен қатар Лос Анжелес пен Оңтүстік Калифорнияның басқа аудандарын сумен қамтамасыз ету көзіне айналады деп күтілді.[1]
Сонымен қатар, жобаны жүзеге асыруға кедергілердің бірі Колорадо өзені бассейнінде жатқан штаттардың тұтынушылар арасында су ресурстарын әділ бөлуге деген күмәні болды. Калифорния өзінің ықпалымен, қаржылық ресурстарымен және су тапшылығымен су қоймасының су ресурстарының көпшілігіне шағымданады деген қауіп болды.
Нәтижесінде 1922 жылы комиссия құрылды, оның құрамына мүдделі мемлекеттердің әрқайсысынан бір өкілден және федералды үкіметтен бір өкіл (Герберт Гувер, президент Уоррен Гардинг үкіметінің сол кездегі сауда министрі). Бұл комиссия қызметінің нәтижесі 1922 жылы 24 қарашада қол қойылған Колорадо өзені конвенциясы болды, онда су ресурстарын бөлу әдістері белгіленді. «Гувер ымырасы» деп аталатын бұл құжатқа қол қою бөгет салуға жол ашты.[2]
Мұндай ауқымды гидротехникалық құрылысты салу мемлекеттік бюджеттен қомақты қаржы тартуды қажет етті. Қаржыландыру туралы заң жобасы АҚШ Сенаты мен Ақ Үйден бірден мақұлданған жоқ. 1928 жылдың 21 желтоқсанында ғана президент Кальвин Кулидж жобаны мақұлдайтын заң жобасына қол қойды. Бөгет құрылысына бастапқы қаражат Герберт Гувер президент болған 1930 жылдың шілдесінде ғана бөлінді.
Бастапқы жоспарда Боулдер каньонында бөгет салу көзделген. Сондықтан Қара каньонға бөгет салу туралы шешім қабылданғанына қарамастан, жоба Боулдер каньоны жобасы деп аталды.[3]
Электрмен жабдықтау өңдеу
Су электр станциясы шатқалдың түбінде орналасқан; Осыған байланысты станциядан созылатын электр желілерін кейбір жағдайларда көлбеу тіректер арқылы салуға тура келді.
Америка Құрама Штаттарының мелиорация бюросының мәліметтері бойынша станция өндіретін электр энергиясы келесі қатынаста бөлінеді:[4]
| Аймақ | Үлесі, % |
|---|---|
| Аризона штаты | 18,95 |
| Невада штаты | 25,14 |
| Лос-Анджелес | 15,42 |
| басқа Калифорния тұтынушылары | 40,49 |
Статистикасы өңдеу
Құрылыс құны: 49 миллион доллар (2012 жылдың басындағы баға бойынша 729 миллион доллар).
- Бөгеттің биіктігі 221,4 м (АҚШ-та екінші орында).
- Бөгеттің ұзындығы 379,2 м.
- Бөгеттің ені іргесінде 200 м, жоғарғы жағында 15 м.
- Бөгет құрылысына 3,33 миллион м³ бетон жұмсалды.
- Электр станциясының максималды электр қуаты – 2078,8 МВт.
- Бөгет арқылы (көпір құрылысы басталғанға дейін) күн сайын 13-тен 16 мыңға дейін адам тасымалданды (Федералдық автомобиль жолдары басқармасының мәліметтері бойынша).
- Су қоймасының ауданы – 639 км², су көлемі – 35,2 км³.[5]
Дереккөздер өңдеу
- ↑ Hoover Dam — Lake Mead — Hoover Dam Bridge — Boulder Dam — DesertUSA. // desertusa.com. Басты дереккөзінен мұрағатталған 28 тамыз 2011.(қолжетпейтін сілтеме) Тексерілді, 23 тамыз 2011.
- ↑ Hiltzik, Michael A. Colossus: Hoover Dam and the Making of the American Century — New York: Free Press, 2010. — Б. 81—87. — ISBN 978-1-4165-3216-3.
- ↑ Stevens, Joseph E. Hoover Dam: An American Adventure — Norman, OK, 1988. — Б. 26—27. — ISBN 0-8061-2283-8.
- ↑ Bureau of Reclamations. FAQ по дамбе Гувера (30 января 2006).
- ↑ FAQ по статистике озера Мид. U.S. Department of the Interior. Басты дереккөзінен мұрағатталған 3 маусым 2012.(қолжетпейтін сілтеме) Тексерілді, 4 желтоқсан 2006.
Сілтемелер өңдеу
- Официальный сайт плотины Гувера (ағыл.)
- Lonely Lands Made Fruitful — неофициальный сайт плотины (ағыл.)
- Неофициальный сайт о Гуверовской плотинеМұрағатталған 17 ақпанның 2019 жылы.
- История строительства плотины на сайте BBC (ағыл.)
- Документальный фильм 1936 года о строительстве плотины (с русским переводом)Мұрағатталған 25 қыркүйектің 2016 жылы.
- Плотина Гувера на космическом снимке Google Maps