Дала кергісі

	; Аналығының тұрқы
Амандық күйі
	Сурет:Status IUCN2.3 VU.svg; Vulnerable (IUCN2.3)
Ғылыми топтастыруы
Дүниесі:	Жануарлар;
Жамағаты:	Буынаяқтылар;
Табы:	Жәндіктер;
Сабы:	Турақанаттылар;
Тұқымдасы:	Tettigoniidae;
Тегі:	Saga;
Түрі:	S. pedo;
Екі-есімді атауы
	Saga pedo; (Pallas, 1771)

Дала кергісі кейде Дала шегірткесі (лат. Saga pedo Pall.) — Турақанаттылар отрядының Tettigoniidae тұқымдасының өте сирек кездесетін, Қазақстанда мекендейтін ең ірі денелі шекшек. Еуразияның оңтүстігінде, Пиреней, Аппенин, Балкан түбектерін қосқанда, Қырым, Кавказ, шығыста Зайсан көліне дейін жетеді, сонымен қатар Солтүстік және Батыс Тянь-Шаньда таралған. Орта Азия мен Қазақстанның тау етегі мен далалы аймақтарындағы шалғынды биік шөптесінді және бұталы өсімдікті жерлерінде тіршілік етеді.

Жыртқыш. Жемтігін дәуіт сияқты шөпке немесе бұтаға жасырынып аңдиды. Едәуір ірі шегіртке, дәуіттермен қоректенеді. Соңғы жылдары таралу аймағының азиялық бөлігінде жерді ауылшаруашылығына пайдалану нәтижесінде түр өте сирек кездесетін болды. Түрді қорғау үшін кездесетін жерлерінде қорықшалар ұйымдастырып, жерді жыртқан кезде, олардың тіршілік ортасы — тың жерлерді жыртпай қалдыру керек.

Дала кергісінің қанаты жоқ. Дала кергісі шырылдамайды және жыртқыш. Оны Солтүстік Қазақстаннан, соған жақын аумақтардан кездестіруге болады. Аналығының тұрқы 53-75 мм. Дала кергісі - дала табиғатына нағыз бейімделген жәндік. Дене бітімі, қорегін аулау тәсілі шекшектен гөрі дәуітке көбірек ұқсас.

Жыртқыш болғандықтан негізгі қорегі - шегірткелер, шекшектер, шілделіктер, қоңыздар және дала қандалалары. Тіпті кейде дәуітті де жеп қояды. Ол дәуіт тәрізді аяқтарын жазып жіберіп, қорегін аңдып, қозғалмай ұзақ отырады.

Бір көңіл аударарлық жайт: табиғатта кергілердің аталығы көп кездеспейді. Сондықтан олардың аналықтары партеногенезді жолмен көбейеді. Дәлірек айтқанда аталықсыз ұрықтану. Далалық кергілердің шырылдамауы да соған байланысты болса керек. Дала кергісі даму барысында 8 рет түлейді. 3-4 аптадан соң толық ересек күйге келеді. Ұрықтанбаса да жұмыртқалап, түнде 7 жұмыртқа туады. Жұмыртқалайтын жерді мұртшаларымен тексереді де, әр түрлі тереңдікке жұмыртқаларын орналастырады. Күзге дейін мезгіл-мезгіл жұмыртқалай береді. Тіпті өлген аналық кергінің денесінен тумай қалған 10-28 жұмыртқаларды байқауға болады. Жұмыртқалардан тек аналық кергілер ғана дамиды.^[2]

Жұмыртқасы

Дереккөздер өңдеу

↑ Orthopteroid Specialist Group Saga pedo (Predatory Bush Cricket). IUCN Red List of Threatened Species. Version 4. International Union for Conservation of Nature (1996). Тексерілді, 11 ақпан 2011.
↑ Биология 7 сынып ISBN 978-601-282-426-1

[iucn-1] Orthopteroid Specialist Group Saga pedo (Predatory Bush Cricket). IUCN Red List of Threatened Species. Version 4. International Union for Conservation of Nature (1996). Тексерілді, 11 ақпан 2011.

[2] Биология 7 сынып ISBN 978-601-282-426-1

[1]

[2]