Джордж Элиот
Мэри Энн Эванc (ағылш. Mary Ann Evans; 22 қараша 1819 — 22 желтоқсан 1880), Джордж Элиот (ағылш. George Eliot) лақап атымен белгілі ағылшын реалистік әдебиетінің өкілі. Элиот «Коллинз» және «Троллоп» сияқты белгілі шығармаларында XIX ғасырдағы ағылшын халқының өмірін жазды. Джордж Элиот – XIX ғасырдың екінші жартысындағы ағылшын әдебиетінде ерекше орын алатын жазушы.
| Джордж Элиот | |
| ағылш. George Eliot | |
 | |
| Туған кездегі есімі |
Мэри Энн Эванс |
|---|---|
| Лақап аты |
Джордж Элиот |
| Туған күні | |
| Туған жері | |
| Қайтыс болған күні |
22 желтоқсан 1880 (61 жас) |
| Қайтыс болған жері | |
| Азаматтығы | |
| Мансабы | |
| Шығармалардың тілі | |
Ортаққордағы санаты: Джордж Элиот | |
Жазушының шығармалары оның көзінің тірісінде үлкен қолдау тапқан. Джордж Элиоттың шығармашылығы XIX ғасырдың 50-70 жылдары реализмнің дамуы кезінде қалыптасты. Ол әдебиетке 40-жылдары қоғамдық көтеріліс артта қалған кезде енді.
Өмірбаяны өңдеу
Балалық шағы өңдеу
Мэри Энн Эванс Уорикшир графтығының Арбери имениесінде фермерлер жанұясында 1819 жылы 22 қарашада дүниеге келді. Оның әкесі құрылыспен әрі ұсталықпен айналысып, анасы үй шаруашылығындағы әйел болды. Болашақ жазушы Англиядағы село өмірімен өте жақсы таныс болды. [1]
Джордж Элиот өз дәуіріндегі оқыған, білімді әйелдердің бірі болды. Ол көптеген шетел тілдерінде жақсы сөйледі. Оны ғылым мәселесі қызықтырды. Жазушы философия, дін, әдебиет және тарих салаларын меңгерді. Ақын өзінің алғашқы шығармаларын «Вестминстерлік шолу» журналында жариялады. Бұл журналдың редакторы Чапмен болды. Лондондық ірі журналдың редакторы мистер Чапменмен Мэри Энн саяхаттан оралғаннан кейін танысқан болатын. Мэридің асқан білімдарлығына, эрудициясына, ерекше қабілетіне тәнті болған мистер Чапмен өз журналынан редактордың көмекшісі қызметін ұсынады. Бұл сол уақыттағы әйел адам үшін ерекше пост, үлкен қызмет болатын. Көп ойланған Мэри бұл ұсынысқа келісіп, 1851 жылы Лондонға көшіп келді.
Аудармалары өңдеу
Элиот позитивист ретінде өз шығармаларында әлеуметтік теңдік және эволюция мәселесін көтереді. Оған буржуаздық утилитаризм мен эгоизм ұғымдары таныс емес болды. Ол ағылшын тіліне Штраустың «Иисустың өмірі» (1846), Фейербахтың «Христиандықтың маңызы» (1854) және Спинозаның «Этика» атты еңбектерін аударды.
Шығармалары өңдеу
ХІХ ғасырдағы басқа да әйел жазушылар секілді Мэри Эванс та оқырмандар өз туындыларына оқырмандар бей-жай қарамас үшін және отбасына ешқандай сөз келмес үшін «Джордж Элиот» есімін қабылдауға мәжбүр болды.
Жазушының «Өмірден алынған көрініс», «Дін басыларының өмірінен алынған көрініс», «Провинциялық өмірден алынған көрініс» атты шығармалары бар. Бұларды ол кейіннен «Миддлмарч» романының (1871-1872) ішіндегі тақырыпшалары ретінде қолданды. Мұнда ағылшын қоғамының өмірі, яғни саясат пен ғылым, еңбек пен капитал, аристократия мен буржуазия арасындағы мәселелер көтерілді.
Джордж Элиоттың шығармашылығын екі кезеңге бөлуге болады. [2]
Бірінші кезең 1863 жылға дейінгі аралықты қамтиды. Бұл кезеңге «Кәдімгі өмір», «Рухани өмірден алынған көрініс» (1858), «Адам Бид» (1859), «Флосстағы диірмен» (1860), «Сайлес Марнер» (1861) шығармалары жатады. «Сайлес Марнер» – автобиография үлгісінде, яғни, жазушының балалық шағы мен жас кезін еске алуымен байланысты жазылған шығарма.
Жазушы шығармашылығының екінші кезеңі 1863-1876 жылдардың аралығын қамтиды. Бұл кезеңдегі романдары: «Ромола», «Феликс Чолт», «Миддлмарч», «Дэниель Деронд». Бұл романдар бірінші кезеңде жазылған романдардан өзінің философиялық, ғылыми-аналитикалық жағымен ерекшеленеді.
Жазушының тарихи романы «Ромоланың» (1863) оқиғасы XV ғасыр соңында, Флоренцияда болып өткен, осы бай тарихи материалға қарамастан, Джордж Элиот тарихи, философиялық тапсырмадан алыстап, психологиялық бейнелеумен шектеледі. Жазушы өзі жазғалы отырған дәуірді өте жақсы білді. Джордж Элиоттың үздік шығармаларының бірі – «Миддлмарч» (1871-1872). «Миддлмарч» романы көлемі жағынан үлкен. Мұнда үш немесе төрт роман біріктірілген: Доротей Брук және өзімшіл Кейзобонның бақытсыз некесінің тарихы; мещан Ромазонда Винси мен дарынды және ақылды дәрігер Лидгейттің бақытсыз некесінің тарихы; Фред Винси Мэри Гардтың көңілін табу тарихы, Фезерстоунның мұрагерлігінің айналасындағы жауыздық т.б. Дегенмен, бұлардың барлығы бір-бірімен тығыз байланысты. Бұның бірде-бір бөлігін романнан алып тастауға болмайды, яғни, мұнда кейіпкерлердің тағдыры бір-бірімен тығыз байланысты деп айтуға болады. [3]
Джордж Элиоттың шығармашылығы XIX ғасырдың 50-70 жылдары ағылшын реалистік романдарының дамуына өзіндік ықпалын тигізді.