Дүниежүзі тарихы
Дүниежүзінің тарихы ежелгі тас ғасырынан басталады. Ол кезде адамдар әлі Жер бетін иеленбеген еді. Өркениет, сәулет, мүсін өнерінің дамуы, түрлі өнертабыстар - адамзат тарихының дамуының бастауы.
Тектоникалық плиталар өңдеу
Жердің тектоникалық плитасы туралы теорияға сүйенсек, жердің сыртқы қабаты бірнеше плитадан тұрады. Бұл плиталар Жер қыртысы мен мантияның үстіңгі қабатын қамтиды. Тектоникалық плиталар мантияның беткі қабатында жылжып жүреді. Бұл теория Жер туралы қарапайым тұжырымға негізделген.
Плиталардың жақындасуы өңдеу
Екі плита соқтығысқан кезде олардың сыртқы қабаттары сыпырылып түсіп қалады, нәтижесінде плиталардың көлемі кішірейе береді. Осылайша, субдукция аймағы (мұхит түбі мантияға қарай тереңдейді) пайда болады. Соқтығыс нәтижесінде пайда болған траншеялар бірігеді. Ол "плиталардың бүліну шекарасы" деген атпен танымал.
Плиталардың ажырауы өңдеу
Екі мұхит асты плитасы бір-бірінен алшақтап кеткенде магмадан жаңа мұхит қыртысы түзіледі, бұл құбылысты "спрединг" деп атаймыз (ағылшын тілінен алғанда "spreading" - "созылу", "кеңею"деген мағына береді).
Плиталардың бір бүйірлеп жылжуы өңдеу
Екі плита бір-біріне қарама-қарсы жылжып, соқтығысқан кезде жер сілкінеді. Плиталар жылжып келе жатқанда бір-біріне тиіп кетіп, соғылып қалады.
Қызықты деректер өңдеу
Әлемдік мұздықтардың жартысынан көбі - Аляскада. Плиталарға жақындау, бір бүйірлеп жылжу, ажырау, т.б. құбылыстар тән. Жер бетін мекендеген алғашқы адамдар жартастарға, үңгірлерге сурет салған. [1]
Дереккөздер өңдеу
- ↑ "Дүниежүзінің атласы", Қ. Байғабылова, "Аруна" баспасы, Алматы қ.