Жеке компания
Жеке компания немесе жеке фирма, жеке кәсіпорын — коммерциялық ұйым (кәсіпорын), жеке меншікке жатады, яғни үлестік меншік құқықтары жеке немесе заңды тұлғаларға тиесілі. Көпшілік компаниядан айырмашылығы жеке компанияның үлесі немесе акциялары шектеулі адамдар шеңберіне тиесілі және басқа меншік иелерінің келісімінсіз берілуі немесе сатылуы мүмкін емес[1][2].
Жеке компаниялардың иелері (меншік иелері) жұмыстарын өз мүддесі үшін, өз үрейімен және өз тәуекелімен жүргізеді, және олар компания қызметінен барлық пайданы алады. Меншік иесі компаниясының жұмысын өзі басқаруы, бұл үшін жалдамалы басқарушы жалдауды мүмкін. Компания иесі қызметкерлерін жалдауы және жұмыстан босатуы мүмкін, сондай-ақ компания қызметі мен мүдделері қатысты бөлігіндегі олардың мінез-құлықын бақылауы мүмкін. Меншік иесі компанияны сатуға құқығы бар, оны басқа адамға беруге немесе оған құқығын беруі мүмкін[3].
Жеке меншік компаниялар әлемде кәсіпкерлік қызметінің ең көп тараған түрлерінің бірі болып табылады[3], бірақ сол уақытта өнім шығару деректері фирмалардың дамыған елдерде басқа да нысандармен шағын салыстырғанда өлшеуге келмейді. Мысалы, 1980-ші жылдары тіркелген компаниялар санынан АҚШ-та жеке компаниялардың жалпы саны 70-73 %, ал осы компаниялардың жалпы шығарылымы жалпы шығару елде 6-7 % тең[3].
Жеке компанияларға ұйымдық-құқықтық нысанын.көрсете міндетті түрде атауы берілдеі. Жиі фирманың атауына оның негізін қалаушы немесе меншік иесінің[3] тегі беріледі. Қазақстанда мынадай ұйымдық-құқықтық нысан негізінде жеке компаниялар құрылуы мүмкін: серіктестік немесе қоғам.
Басқа елдердің заңнамасында өңдеу
Жеке компания (ағылш. Privately held company, исп. Empresa privada, укр. Приватна компанія) — кәсіпорын, мемлекеттік капиталдың қатысуынсыз жеке тұлғалармен негізделген, ол мүшелерінің санымен шектелген және өз акцияларын көпшілік жазылуын жариялауға құқысы жоқ.
Мысалы, Украина заңнамасында жеке акционерлік қоғам (ЧАО, укр. приватне акціонерне товариство, ПрАТ) — бұрыннан бар 1991 жылдан 2009/10 жылға дейін болған украиналық ЖАҚ (укр. закрите акціонерне товариство, ЗАТ)[4] екі ұйымдық-құқықтық нысандардың бірі . ЧАО акционерлерінің саны 100 адамнан аспауы тиіс. Сондай-ақ, укр. публічне акціонерне товариство (ПАТ) бетін қараңыз.
Ескертпелер өңдеу
- ↑ Жеке компания.
- ↑ Жеке компания
- ↑ a b c d Юнусовтан Р. М. Курс микроэкономика. Учебник для вузов. — М.: Баспа тобы "Норма–Инфра-М", 1998. — С. 187-188.
- ↑ Деректер базасы "Заңдар Украина". Заң України "Про акціонерні товариства"редакциясы от 08.04.2012 ж.