Жеменей
Жеменей – Кендірлік өзенінің саласы.
| Жеменей өзені | |
|---|---|
| Сипаттамасы | |
| Ұзындығы | 53 км |
| Су алабының ауданы |
526 км² |
| Су ағысы | |
| Бастауы | Сауыр-Сайхан тауы |
| Сағасы | Кендірлік өзені |
| Орналасуы | |
| Ел |  Қазақстан
|
| Аймақ | Шығыс Қазақстан облысы Зайсан ауданы |
Географиялық орны өңдеу
Шығыс Қазақстан облысы, Зайсан ауданы жерімен ағады. Өзендер Кендірлік және Үйдене өзендерінің алаптарында орналасқан.
Бастауы өңдеу
Сауыр-Сайхан тауынан бас алып, Кендірлік өзеніне құяды. Ұзындығы 53 км., алабы 526 км² өзен. Оның Үлкен Жеменей (ұзындығы 27 км., алабы 147 км²), Кіші Жеменей (ұзындығы - 15 км, алабы 33 км³) тарамдары бар.
Атау сыры өңдеу
Атаудың бірінші сыңарындағы жем сөзі арқылы жасалған өзен аттары басқа облыстарда кездеседі. Мысалы, Жем - Ақтөбе облысынан басталып, Каспий теңізіне құятын өзен, Қарагем - Шығыс Қазақстандағы өзен. Бұл Жем атауы түркі, моңғол, иран, т.б. тілдерде "өзен" мағынасында қолданылатын гем/кем/хем/кен/қам/қан тұлғаларында жиі қолданылады. Ал Жеменей атауының екінші сыңарындағы еней сөзі тілімізге етене жақын байырғы ене (ана) сөзі болса, сөз соңында й - атай, апай, әжей сияқты туыстық терминдерге қосылып, құрметтеу, сыйлау мәнін білдіретін көне қосымша. Олай болса, Жеменей атауы Енисей (Енесай), Абақан (аба - "апа", "ана", қан (кан) - "өзен" деген сияқты) "ана өзен" мәнінде қойылған деп топшыланады. Үлкен өзендерді анаға, патша әйелге балау түркі тілдерінде ежелден бар дәстүр болғаны тарихтан мәлім. Орыстарда да "Матушка Волга" деуі Еділ бойын мекендеген түркі халықтарының әсері екені даусыз[1].
Дереккөздер өңдеу
- ↑ Т.Жанұзақ. Қазақ ономастикасы. Атаулар сыры. 3-том., 81-б. Алматы: Дайк-Пресс. - 2007. 519 б.-ISBN 9965-798-40-06