Жермена де Сталь
Анна-Луиза Жермена де Сталь (баронесса де Сталь-Гольштейн; французша Anne-Louise Germaine baronne de Staël-Holstein) – барша жұртқа де Сталь ханым (французша Madame de Staël, 1766-1817) деген атпен танымал, атақты француз жазушысы.
Өмірі өңдеу
Анна-Луиза 1766 жылы 22 сәуірде Парижде франко-швейцарлық протестанттық отбасында дүниеге келді. Оның анасының салонына сол дәуірдегі Париждің Д.Дидро, Ж.д,Аламбер, Э.Гиббон және граф де Бюффон сынды атақты әдебиетшілері көптеп жиналатын. Жермена 11 жасынан бастап үнемі олардың кештеріне қатысып, әңгімелерін қызыға тыңдайтын. Анасы Сюзанна Кюршо Неккер Жерменаның тәрбиесіне қатты көңіл бөлді. Бірақ өте талантты, бойын шаттық билеген, осы бір еті тірі де әсершіл қыз анасынан гөрі әкесіне қатты бауыр басты.
Әкесі банкир Жак Неккер (Швейцариядан шыққан [1]), Людовик ХVІ тұсында қаржы министрі болды. Анна-Луиза әкесімен әртүрлі тақырыпта бірнеше сағаттар бойы сөйлесе беретін.
15 жасында Жермена әкесінің атақты қаржылық «Есебіне» ескерту жазады. Жермена Монтескьенің «Заңдар рухынан» өзі үшін сабақ алып, оған өзіндік көзқарасын қосады. Бұл уақыттағы Жерменаның сүйікті жазушылары Ричардсон мен Руссо болатын. Ричардсонның Жерменанға тигізген әсері оның сентиментальдық бағытта жазылған алғашқы шығармаларынан байқалады («Мирза», «Аделайд», «Мелине»).
17 жасында Жермена өзінің алғашқы махаббатын кездестіргенде, анасы оған қарсы шығып, жас қыз өз махаббатын тұншықтыруға мәжбүр болады. Ішкі жан-дүниесінің азабы, жас жүрегінің бұлқына қарсыласқан күресі, баянсыз махаббатының іздері Жерменаның «Софи немесе құпия сезімдер» атты (1786) комедиясынан айқын сезіледі. Неккер ханым қызын Париждегі швед елінің елшісі барон Эрик Магнус де Сталь-Гольштейнге күйеуге беруге шешім қабылдайды.
Француз және швед өкілдерімен арадағы 6 жылғы келіссөздерден кейін, оның үстіне әкесінің ақылын тыңдап, 20 жасар Жермена барон де Стальға тұрмысқа шығуға келісім береді. Бірақ, әрине бұл некеден ол өзі күткендей бақытты таба алмайды. Шала сауатты, ақсүйек барон де Сталь Жерменаның ешқандай сезімін оята алмады.
Төңкеріс басталғанда барон Неккер Франциядан кетуге мәжбүр болғанда, Жермена Парижде қалып қояды. Бұл уақытта Неккер ханымның салонын (анасының салонын) де Сталь ханым ауыстырған болатын. де Сталь ханымның салоны Париждегі ең әйгілі, ең беделді салон болды. Салон жөнінде, одан алған керемет әсерлері жөнінде сол замандағы әдебиетшілердің жазған мемуарларынан білуге болады. де Стальдың терең ойлары, шешендік өнері, энтузиазмы, таланты жарқырап ашылып, ол Париж қоғамының патшайымына айналды.
1793 жылы Сталь Швейцарияға (Коппе имениесіне) келеді. Мұнда анасынан айрылған Жермена, одан кейінгі екі жылын ерекше қадірлейтін әкесінің жанында өткізеді. Жалпы, Жерменаның әкесінің ақылына, табиғи болмысына, мінезіне өле-өлгенше табынып, бас иіп өткен. Бұл уақытта олардың үйінде өнер адамдары жиі қонақта болатын. Солардың бірі жазушы әйел Фридерика Брун бірнеше жыл Жерменамен бірге тұрады. Коппеде Сталь Бенжамен Констанмен танысады.
1796 жылы француз республикасын Швейцария мойындаған уақытта Сталь Парижге келеді. Мұнда оның салоны қайтадан беделді де ықпалды әдеби әрі саяси орталыққа айналады. Салонның құрметті қонақтары Сийес, Талейран, Гара, Фориель, Сисмонди, Б.Констан болды. Сталь Наполеон билігі тұсында көп қудалау көреді. [2] Сталь ханымның салоны оппозицияның орталығына айналғанда, үкімет оның Парижден кетуін талап етеді. де Сталь 1802 жылы Констанмен бірге Германияға аттанады. Мұнда ол Гете, Шиллер, Фихте, В.Гумбольдт. А.Шлегельмен танысады. А.Шлегельге өз балаларының тәрбиесін сеніп тапсырады, Германияға сапары барысында алған әсерлерін ол «Германия туралы» кітабында жазады. 1804 жылы әкесі қатты сырқаттанғандықтан Коппэге кетеді. [3]
1807 жылы Парижді сағынған Сталь Наполеонның жоқтығын пайдаланып, қалаға жақын жерге қоныстануға әрекеттенеді. Бірақ оның Парижге инкогнито келіп жүргені жайлы сыбыс Пруссия жорығында жүрген Наполеонның құлағына жетіп, ол Стальдың тез арада Коппэге кетуін талап еткен қағазға қол қояды. 1807-1808 жылдары Сталь тағы да Веймарға келеді, одан Мюнхен мен Венаға барады.
Сталь параличтен 1817 жылдың 14 шілдесінде Парижде көз жұмады.
Дереккөздер өңдеу
- ↑ Ранний французский романтизм. Н.П.Козлова // Кітапта: История зарубежной литературы ХІХ века. Под ред. Н.А.Соловьевой. Москва, Высшая школа, 2000, 318-стр. ISBN 5-7695-0379-X
- ↑ История зарубежной литературы ХІХ в. М.Е.Елизарова и др. Москва, Просвещение, 1972, 207-стр. И 90.
- ↑ Тоқшылықова Г.Б. Шетел әдебиетінің тарихы. Алматы, 2010. ISBN 986-702-431-859-2