Жұмағали Оразалыұлы

Жұмағали Оразалыұлы (1860-сыншы жылдары дүниеге келген, Доңызтау өңірі, Байғанин ауданы, Ақтөбе облысы - 1910 жылы, Тасқабақ ауылы, Байғанин ауданы, Ақтөбе облысы) - діни қайраткер, ахун, ағартушы.

Жұмағали ахун
Жұмағали Оразалыұлы
Туған күні	1860-сыншы жылдар
Туған жері	Доңызтау өңірі, Байғанин ауданы, Ақтөбе облысы
Қайтыс болған күні	1910 жылы
Қайтыс болған жері	Тасқабақ ауылы, Байғанин ауданы, Ақтөбе облысы
Ғылыми аясы	Ислам
Жұмыс орны	Жұмағали ишан мешіті
Альма-матер	Әл-Азһар университеті
Атақты шәкірттері	Жиенғали ахун

Өмірбаяны

Жұмағали Оразалыұлы 1860-сыншы жылдары Ақтөбе облысынының бұрынғы Табын ауданында атақты Оразалы ишанның отбасында дүниеге келген. Жұмағали ахуннің арғы атасы Ербатыр ишан да белгілі ғұлама, би болған кісі. Жұмағали ахун Мысырдың әйгілі оқу орны әл-Азһар университетінде білім алған. Жұмағали ахун Әл-Азһар университетінде оқып жүрген кезде әкесі Оразалы ишан қайтыс болады. Оқуын жалғастыруға қаржысы болмаған Жұмағали жергілікті араб азаматымен келісімшарт жасасады. Келісімшартқа сәйкес, Жұмағали оқуын бітіргеннен кейін араб азаматының медресесінде сабақ беруі керек болады. 1874 жылдардың орта шенінде меккеге қажылық сапармен Досжан Қашақұлы барады және медресені енді бітіргелі жатқан Жұмағалидің жағдайын естіп, онымен кездеседі. Келісімшарт жасасқан араб азаматымен де сөйлесіп, Жұмағалидің оқуына кеткен қаражатын өтеп береді. Осылайша Досжан хазірет жас ғұлама жігітті елге алып қайтады. Досжан хазірет Шұбарқұдықта өзі салдырған мешітке Жұмағалиді имам етіп тағайындайды. Жұмағали ахун араб, парсы, түрік, орыс, француз тілдерін білген.

Петербургқа хат жазу

1905 жылы Орал және Торғай облысынан Петербургқа депутат болып сайланған дін қайраткерлері мен билері түрлі министрлерге хат жазған. Олар хатта қазақ даласындағы дін мен жер жағдайын айтып, бірнеше ұсыныс айтқан. Хатқа қол қойғандардың ішінде Жұмағали ахун да бар.

Жеке өмірі

Жұмағали ахун Досжан хазіреттің жалғыз қызы Үммагүлсім үйленген. Үммагүлсімнен Жиенғали атты ұлы бар. Жиенғали де әкесінің жолып қуып, жақсы діни білім алған. Жиенғали де ахун дәрежесін алып, Ақтөбе өңіріне белгілі діни қайраткер болған.

Жұмағали ахун мешіті

Жұмағали ахун 1892 жылға дейін Досжан хазіреттің мешітінде имам болады. Доңызтаудағы Жұмағали ахунның туыстары Досжан хазіретке келіп: "Көрсай" деген жерде мешіт салдырған едік. Сол мешіктке өзіміздің елден шыққан Жұмағалиді имам еткіміз келеді, соған рұқсат беріңіз" деп өтініш айтады. Досжан хазіреттің рұқсатын алып, Жұмағали ахун ата қонысы Доңызтауға оралады. Алайда Көрсайдағы мешіт Жұмағали ахунның көңілінен шықпайды. Ахун Тасқабақ деген жерден жаңадан мешіп салып, сол жерде қайтыс болғанға дейін имам болып, бала оқытады. Кеңес үкіметі жылдары Тасқабақтағы мешіті мектеп болған. Кейінрек мешіт қойма, мал ұстайтын қора ретінде де пайдаланылған. Бүгінде мешіттің тек бір қабырғасы ғана сақталған.