Кентау

Кентау
	Қала
	Кентау
	Елтаңбасы
Әкімшілігі
Ел	Қазақстан
Облысы	Түркістан
Әкімі	Жандос Тасов
Тарихы мен географиясы
Координаттары	43°31′06″ с. е. 68°30′50″ ш. б. / 43.51833° с. е. 68.51389° ш. б. (G) (O) (Я)Координаттар: 43°31′06″ с. е. 68°30′50″ ш. б. / 43.51833° с. е. 68.51389° ш. б. (G) (O) (Я)
Құрылған уақыты	1955
Бұрынғы атаулары	Мырғалымсай
Уақыт белдеуі	UTC+5:00
Тұрғындары
Тұрғыны	74 464 адам (2023)
Ұлттық құрамы	қазақтар (67,55%), өзбектер (26,03%), орыстар (3,01%), татарлар (1,11%), әзербайжандар (0,6%), басқа ұлт өкілдері (1,7%)
Ресми тілі	қазақ тілі
Сандық идентификаторлары
Телефон коды	+7 72536
Пошта индексі	160400
Автомобиль коды	13
	Кентау қаласының әкімдігі; (қаз.) (орыс.)
	Кентау Кентау
	Кентау шекарасы
	Ортаққордағы санаты: Кентау

Кентау — Түркістан облысы қарамағындағы қала.

Географиялық орны өңдеу

Облыс орталығы Түркістан қаласынан солтүстік-шығысқа қарай 30 км-дей жерде, Қаратау жотасының етегінде орналасқан. Кентау қаласы “Қаратау тәжі” және “Қазақстанның жасыл-желекті қаласы” деген аттарға ие. Қаратау мемлекеттік табиғи қорығы бар.

Тарихы өңдеу

Кентау қаласы Ащысай қорғасын-мырыш кен орнын игеру мақсатында; Хантағы мен Мырғалымсай жұмысшылар поселкілері негізінде құрылған. 1955 жылы 1 тамызда Мырғалымсай ауылын Кентау деп өзгерту туралы жарлық шықты. 1971 жылы қаланың бас даму жоспары бекітіліп, оған сәйкес Кентауда 4-5 қабатты үйлер тұрғызылды.

Халқы өңдеу

Саны (1999, 2009, 2021)^[3]^[4]
1999	2009	2021	2021 2009-ға пайызбен	Ерлер 2009	Ерлер 2021	2021 2009-ға пайызбен	Әйелдер 2009	Әйелдер 2021	2021 2009-ға пайызбен
55521	▲57121	▲72573	127,1	27304	▲35338	129,4	29817	▲37235	124,9

2020 жылы тұрғындары 68669 адамды құрады.
Ұлттық құрамы: қазақтар - 56,86%, өзбектер - 39,62%, орыстар - 2,00%, татарлар - 0,61%, әзербайжандар - 0,28%, басқа ұлт өкілдері - 0,64%.

Қала алғаш құрылған кезде орыстар көптеп көшіп келді. Олардан бөлек гректер, немістер, корейлер, шешендерде келіп қоныстады. Олар – қуғынға ұшырағандардың туыстары мен арттарында қалған үрім-бұтақтары.

Қала басшылары өңдеу

Қалалық комитеттің бірінші хатшылары КОКП өңдеу

Мирошин Михаил Устинович 1955-1957 гг
Зенков Александр Ильич 1957 - 1960 гг
Качесов Петр Иванович 1960 - 1966 гг
Тилеубергенов Ыдырыс Тилеубергенулы 1966-1974 гг
Кабиров Николай Шамсутдинович 1974-1988 гг
Бекбосынов Сансызбай Абдуллаулы 1988-1991 гг

Әкім өңдеу

Лян Василий Леонидович 1991 — 1998 жж
Ордабаев Максут Кутымұлы 1998 — 1999 жж
Болат Әбжаппарұлы Жылқышиев 1998 — 2001 жж
Жүзенов Бегімше Бексұлтанұлы 2001— 2003 жж
Пирметов Алишер Хабибуллаұлы 2003 — 2005 жж
Турабаев Жарылқасын Турабайұлы 2005 — 2008 жж
Табылдиев Көктембек Өкімбекұлы 2008 — 2010 жж
Калмурзаев Нұржігіт Нұрпейсұлы 2010-2012
Бақытбек Байсалов 2012 - 2014жж
Макулбаев, Абдибакыт Тиллабаевич
Рысбеков Ғани Курмашұлы 14 қаңтар 2019 - 09 сәуір 2019 ^[5]^[6]
Махажанов Даурен Сабитұлы 10 сәуір 2019 — 10 наурыз 2022
Аюпов Рашид Абатұлы 11 наурыз^[7] 2022 — 10 тамыз 2022
Тасов Жандос Қалмырзаұлы 2022 жылдың 11 тамызынан бастап^[8]

Қала экономикасы өңдеу

Қала көрінісі

Кентау қаласында аты КСРО-ға әйгілі болған тау-кен орындары, трансформатор зауыты, экскаватор зауыты құрылды. Алайда, XX ғарыдың 80-90 жылдарындағы өндіріс ошақтары мен жұмыс орындарының жабылуы қала халқының әлеуметтік тұрмысына ауыр соққы болды. Кейіннен қайта іске қосылған экскавтор зауытының күші Кеңестік уақытындағыдай жоғары деңгейге жете алмады.

Кентау – Қазақстандағы машина жасау, металл өңдеу және тау-кен өнеркәсібі орталықтарының бірі. Қала экономикасындағы ірі кәсіпорындар: «Трансформатор зауыты» АҚ – еліміздегі трансформатор жасайтын жалғыз зауыт, «Экскаватор» АҚ – металл өңдеп, көлік жасайды. Барий өнімдерін, түсті металл концентраттарын өндіретін «Оңтүстік түстіметалл» АҚ-қа Кентау байыту фабрикасы, Ащысай металлургия цехы, темір жол цехы кіреді. Мақта-мата өнімдері шығарылады. «Табыс» акционерлік қоғамы, «Эластополимет» АҚ резина-техникалық бұйымдарын, «Ердес-нан» АҚ нан, тоқаш, кондитерлік бұйымдарын шығарады. Жалпы өнім жиынтығында өнеркәсіп үлесі 55%-ды (түсті металлургия – 28,8%, электр қондырғыларын шығару – 28,5%, машинажасау – 11,9%) құрайды.

Мәдениет пен қала көрінісі өңдеу

Қала көрінісі

Инфрақұрылымы өңдеу

Қалада Мәдениет сарайы, орталық кітапхана, саябақ, кинотеатр, «Кентау шұғыласы», «Кентау» атты қалалық газеттері, жергілікті «Икар» теледидары жұмыс істейді. Кентау қаласында Халықаралық қазақ-түрік университетінің экология, медицина факультеттерінің бөлімдері, музыка, көркемсурет, спорт, «Дарын» мектептері, мектеп-гимназия, кәсіптік-техникалық мектеп, тау-кен металлургия колледжі, агроколледж, Кентау Көпсалалы Колледж бар.

Танымал тұлғалары өңдеу

Республикаға танымал өнер қайраткерлері: Райымбек Сейтметов, Сейдолла Бәйтереков, Әшірбек Сығай, Асанәлі Әшімов, Ақбота Сейтмағамбет (КешYOU тобының экс-мүшесі). Қалада Дінмұхамед Қонаев, Сұлтанбек Қожанов сынды көрнекті мемлекет қайраткерлеріне және 2-дүниежүзілік соғыста қаза болған жерлестеріне ескерткіш қойылған. Сақ жауынгері бейнеленген «Тәуелсіздік монументі» бар.